سوالات متداول در مورد ریکاوری هارد و ssd (بایدها و نبایدها)

از دست دادن داده‌ها یکی از پر استرس‌ترین تجربیاتی است که ممکن است برای کاربران دنیای دیجیتال رخ دهد.

از دست رفتن داده‌ها در SSDها و هارددیسک‌ها به شکل‌های متفاوتی خود را نشان می‌دهند. برخی مواقع هارددیسک یک سیستم صداهای غیرمعمول ایجاد می‌کند یا به شکل ناگهانی SSD در سیستم‌عامل نمایش داده نمی‌شود.

دراین هنگام، برای حفظ داده‌ها ملزم به ریکاوری هارد و SSD خواهیم بود.

روند بازیابی اطلاعات، فرآیندی حساس است که هر قدم اشتباه یا نادرست منجر به از بین رفتن همیشگی اطلاعات خواهد شد.

مجموعه سؤالات متداول درباره ریکاوری SSD و هارد و مهم‌ترین بایدها و نبایدها در این مقاله با هدف کمک و راهنمایی به کاربران گردآوری شده است.

اگر می‌خواهید فرآیند ریکاوری هارد و SSD را با موفقیت پشت سر بگذارید، قبل از هر اقدامی باید و نباید‌های زیر را با دقت مطالعه کنید.

1. هنگام مواجهه با نشانه‌های خرابی هارد یا SSD چه کار کنیم؟

باید: فوراً سیستم را متوقف کنید

پس از مواجه شدن با نشانه‌های خرابی هارد یا SSD مهم‌ترین قدم این است که بلافاصله همه فعالیت‌ها روی درایو را متوقف کنید. نوشتن اطلاعات ممکن است داده‌های قابل بازیابی را بازنویسی کرده یا آسیب فیزیکی را شدیدتر کند. در HDD ممکن است خرابی مکانیکی اوضاع بدتری پیدا کند و در SSD ممکن است پردازش‌های داخلی مثل garbage collection داده‌های حذف‌شده را برای همیشه پاک کنند.

نباید: هر ابزار تعمیر یا راه‌حل اتفاقی را امتحان کنید

گاه کاربران دستپاچه شده و بلافاصله برنامه‌هایی مانند CHKDSK را اجرا می‌کنند، پارتیشن‌ها را فرمت می‌کنند یا از نرم‌افزارهای نامعتبر استفاده می‌کنند. این اقدامات اغلب آسیب غیرقابل بازگشتی به داده‌ها وارد می‌کنند، خصوصاً در SSD که هر بار عملیات نوشتن، اطلاعات قابل بازیابی را از بین می‌برد.

۲. چگونه بفهمم خرابی منطقی است یا فیزیکی؟

باید: به دقت به علائم توجه کنید

خرابی نرم‌افزاری: شامل حذف اشتباهی داده، بدسکتور، ویروس، یا فرمت شدن است. در این مواقع، سیستم معمولاً درایو را شناسایی می‌کند.

خرابی سخت افزاری: شامل صداهای کلیک و غیرمعمول در HDD، کندی شدید، داغ شدن غیرعادی، یا ناپدید شدن مکرر درایو است.

نباید: خودتان درایو را باز کنید

باز کردن HDD نیازمند محیط تمیز (Clean Room) است. باز کردن هارد در خانه باعث ورود گردوغبار در آن شده و امکان ریکاوری هارد را کاهش می‌دهد. SSD نیز با باز کردن فیزیکی تعمیر نمی‌شود؛ داده روی تراشه‌هاست و نیاز به تجهیزات الکترونیکی تخصصی دارد.

۳. آیا استفاده از نرم‌افزارهای ریکاوری اطلاعات امن است؟

باید: فقط روی درایو سالم از نرم‌افزار استفاده کنید

اگر درایو هنوز خوانده می‌شود و علائم خرابی فیزیکی ندارد، نرم‌افزارهای ریکاوری هارد، داده‌های حذف‌شده یا از دست رفته را بازگردانی می‌کنند. این ابزارها اغلب برای خرابی‌های منطقی مناسب‌اند.

نباید: روی هارد خراب نرم‌افزار اجرا کنید

اگر هارد صدا می‌دهد، قطع و وصل می‌شود، یا هشدار S.M.A.R.T نشان می‌دهد، اجرای نرم‌افزار ممکن است وضعیت را بدتر کند. در SSDها، این کار فرآیندهایی را فعال می‌کند که داده‌های قابل بازیابی را پاک می‌کنند. در این موارد تنها مراجعه به مراکز تخصصی بازیابی اطلاعات راه‌حل مناسب است.

۴. تفاوت ریکاوری هارد و ریکاوری SSD در چیست؟

باید: تفاوت را درک کنید

HDD داده‌ها را به‌صورت مغناطیسی ذخیره می‌کند؛ در صورت خرابی، داده ممکن است هنوز روی پلاتر باشد.

SSD از فلش مموری، wear leveling و TRIM استفاده می‌کند؛ داده‌های حذف‌شده ممکن است به‌سرعت پاک شوند.

نباید: فرض کنید SSD مانند HDD ریکاوری می‌شود

روش‌های قدیمی HDD مثل اسکن عمیق سکتور به سکتور در SSD جواب نمی‌دهند. بسیاری از SSDها، داده‌ها را به صورت رمزگذاری‌شده یا با نقشه‌بندی اختصاصی ذخیره می‌کنند. استفاده از ابزارهای مخصوص HDD روی SSD معمولاً موفقیت‌آمیز نیست و حتی به داده آسیب می‌زند.

۵. TRIM چیست و چگونه روی بازیابی SSD اثر می‌گذارد؟

باید: استفاده از SSD را متوقف کنید

TRIM یک دستور ویژه در SSD است که هنگام حذف فایل‌ها، بلوک‌های حافظه مربوطه را به‌عنوان «خالی» علامت‌گذاری کرده و آن‌ها را پاک می‌کند. این کار سرعت و عمر SSD را افزایش می‌دهد، اما باعث می‌شود داده‌های حذف‌شده تقریباً غیرقابل‌بازیابی شوند. پس، قبل از اجرا شدن TRIM اس اس دی را متوقف کنید.

نباید: از همان SSD بوت کنید یا با آن کار کنید

در SSD با TRIM فعال، داده‌ها بلافاصله پاک می‌شوند و نرم‌افزارهای بازیابی معمولاً چیزی برای بازگرداندن پیدا نمی‌کنند. هر بار استفاده از SSD ممکن است TRIM را فعال کند و داده‌ها را برای همیشه پاک کند.

۶. آیا کلون‌کردن درایو خراب کار درستی است؟

باید: درایوهای با خرابی ملایم را کلون کنید

وقتی درایو کمی کند شده یا خطای خواندن دارد، کلون‌کردن سکتور به سکتور داده‌ها حفظ کند. ابزارهای تخصصی قابلیت پرش از سکتورهای خراب و ثبت نقاط مشکل‌دار را دارند.

نباید: درایو با خرابی شدید فیزیکی را کلون کنید

اگر HDD صدای غیرطبیعی دارد یا SSD دچار خرابی کنترلر است، کلون‌کردن وضعیت را بدتر می‌کند. این کار باید تنها توسط متخصص انجام شود.

۷. آیا «قرار دادن هارد در فریزر» واقعاً مفید است؟

باید: به جای ترفندهای غیرتخصصی، سراغ راه‌های اصولی بروید

این روش مربوط به دهه‌های گذشته است و روی هاردهای جدید معمولاً کار نمی‌کند.

نباید: هارد را در فریزر قرار دهید

سرما باعث ایجاد رطوبت و آسیب شدید به پلاتر یا مدارهای الکترونیکی می‌شود. این روش بیشتر باعث از بین رفتن هارد می‌شود تا تعمیر آن.

۸. آیا خودم می‌توانم بدسکتور را تعمیر کنم؟

باید: فرق بدسکتور واقعی و جابه‌جاشده را بدانید

هاردهای جدید معمولاً سکتورهای خراب را خودکار منتقل می‌کنند. برخی ابزارها می‌توانند فقط آن‌ها را خوانده یا از کنارشان عبور کنند.

نباید: از ابزارهای تعمیر بدسکتور استفاده کنید

این ابزارها معمولاً با نوشتن روی سکتور، داده را برای همیشه از بین می‌برند. این ابزارها برای نگهداری هستند، نه بازیابی. هرگز روی درایوی که اطلاعات مهم دارد از آن‌ها استفاده نکنید.

۹. آیا درایوهای رمزگذاری‌شده قابل بازیابی هستند؟

باید: کلیدها، رمزها و کدهای بازیابی را نگهداری کنید

برخی رمزگذاری‌ها تقریباً غیرقابل بازیابی است، حتی برای مراکز تخصصی.

نباید: تنظیمات رمزگذاری را ریست کنید

ریست‌کردن TPM، حذف تنظیمات BitLocker یا ریست‌کردن به حالت کارخانه در SSD اغلب کلیدهای رمزگذاری را حذف می‌کند و ریکاوری SSD را غیرممکن می‌سازد.

۱۰. چه زمانی باید به مراکز تخصصی بازیابی اطلاعات مراجعه کنم؟

باید: وقتی شرایط زیر وجود دارد فوراً به متخصص مراجعه کنید:

• خرابی فیزیکی
• ناپدید شدن یا شناسایی نشدن درایو
• خرابی کنترلر SSD
• اطلاعات بسیار مهم
• نیاز به تجهیزات تخصصی

نباید: بیش از حد تأخیر کنید

هرچه بیشتر از درایو خراب استفاده کنید، شانس بازیابی کمتر می‌شود و هزینه بالاتر خواهد رفت.

۱۱. چه کارهایی را اصلاً نباید در روند ریکاوری هارد و SSD انجام داد؟

نبایدهای مهم:

• هرگز داده‌ی جدید روی درایو ننویسید.
• نرم افزارهای بازیابی را بدون آگاهی اجرا نکنید.
• هارد را باز نکنید (به‌جز در کلین‌روم).
• بعد از حذف اطلاعات، SSD را روشن نگه ندارید.
• آپدیت firmware را روی درایو خراب اجرا نکنید.
• درایو رمزگذاری‌شده را ریست نکنید.
• هر توصیه‌ی اینترنتی غیرمعتبر را آزمایش نکنید.

۱۲. چگونه می‌توانم شانس موفقیت در ریکاوری SSD یا هارد را بیشتر کنم؟

باید: فرآیند اصولی و برنامه‌ریزی شده داشته باشید

• درایو را قطع و جدا کنید.
• نوع خرابی را ارزیابی کنید.
• از هرگونه نوشتن جلوگیری کنید.
• اگر امن بود، یک کلون کامل از درایو تهیه کنید.
• فقط از ابزارهای معتبر و فقط خواندنی استفاده کنید.
• در خرابی‌های سخت‌افزاری، به متخصص مراجعه کنید.

نباید: بدون برنامه‌ریزی و با حدس عمل کنید

هر اقدام نسنجیده می‌تواند وضعیت را بدتر کند. استفاده از یک روش اصولی بسیار مهم است.

جمع‌بندی

ریکاوری اطلاعات هارد و SSD نیازمند شناخت نحوه‌ی کار این دستگاه‌ها و رفتار متناسب با آن‌هاست. جدی نگرفتن بایدها  و نبایدهای ذکر شده در این مقاله احتمال از بین رفتن داده‌های قابل بازیابی را افزایش می‌دهد. توجه داشته باشید در این وضعیت هر کاری که انجام می‌دهید یا شانس ریکاوری SSD و هارد را افزایش می‌دهد یا آن را کاهش می‌دهد. با دانستن نکات ذکر شده در این مقاله، کاربران قادرند با آرامش و اطمینان بیشتر مشکل از دست رفتن داده را رفع کنند.