جایگاه سلامت معنوی در جهان؛ وجه درمانی یا آرامش بخش؟

اسدی زندی به ایندکس ایران گفت:

عضو هییت علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله(عج) با بیان اینکه سلامت معنوی یک طیف از سلامت معنوی سکولار تا سلامت معنوی دینی را شامل می شود، گفت: هر نوع سلامت معنوی دارای رویکردها و شاخص های مختلفی هستند

مینو اسدی زندی، در گفتگو با خبرنگار علم و فناوری ایندکس ایران در رابطه با جایگاه سلامت معنوی گفت: از گذشته ارتباط مشخص و واضحی بین طب و دین وجود داشته است، پس از رنسانس گرایش شدیدی به پوزیتیوسم و تجربه گرایی به وجود آمد. از سوی دیگر در کنار تحریف هایی که در یکسری ادیان و مذاهب به وجود آمده بود یک نوع دین زدایی رخ داد و بسیاری را به این سو سوق داد که تنها از طریق علم، مشکلات بشری را حل کنند، دهه ها و صده های مختلفی از این دوران گذشت و امروز که ما در دوران پسا مدرن هستیم یکسری خلا هایی در جهان بروز پیدا کرده که از آن به عنوان به خلا های معنوی یادکردند و موجب شد تا بسیاری از صاحب نظران در جهان دوباره به سمت معنویت سوق پیدا کنند.

وی افزود: علی رغم دهه ها و صده ها دین زدایی از علم مشاهده شده بود که بسیاری از افراد همچنان به نقش دین باور داشتند. در سال 1979 دو دانشمند به نام راسل و عثمان به سازمان جهانی بهداشت پیشنهاد دادند تا بُعد معنویت را به سایر ابعاد سلامت اضافه کنند. این پیشنهاد در اجلاس 36 این سازمان بررسی و در اجلاس 37 معنویت به عنوان بخش جدایی ناپذیر سیاست کشور ها پذیرفته شد. پس از آن سازمان بهداشت جهانی تاکید کرد که معنویت می تواند برای افراد معتقد به این موضوع اثرات التیام بخشی داشته باشد. با این حال سازمان جهانی بهداشت هیچگاه سلامت معنوی را به عنوان بعدی از ابعاد سلامت به رسمیت نشناخت و تنها ایران است که معنویت را در کنار سلامت جسمی، روانی و اجتماعی به عنوان بعد چهارم سلامت می شناسند و در بسیاری از کشور ها بر التیام بخشی باور های معنوی تاکید می شود.

اسدی زندی ادامه داد: سازمان جهانی بهداشت تاثیر معنویت را انکار نکرد، اما از نظر دادن در رابطه با نحوه سازوکار معنویت بر سلامت پرهیز کرد. این پرهیز به این دلیل بود که معنویت موضوعی است که ریشه های عمیق فرهنگی در جوامع داشته و به این دلیل هر کشوری با توجه به شرایط خود و سازوکار های فرهنگی می تواند بر روی آن کار کنند. با این حال سازمان جهانی بهداشت بر این مساله تاکید کرد که انسان ها موجوداتی بوده که باید نیاز های معنوی آنها در مراکز بهداشتی مورد توجه قرار بگیرد. در حمایت از این موضوع انجمن بین المللی پرستاران بیانیه داد و نشست های بانکوک و کپنهاگ بر آن تاکید شد.

وی تاکید کرد: اگرچه واژه سلامت معنوی وجود دارد، اما یک بعد از ابعاد سلامت نیست و دستورالعمل خاص جهانی برای آن وجود ندارد. ما در معنویت به امور غیر مادی توجه داریم، این مفهوم غیر مادی یک نوع نیروی برتر است که برای برخی از افراد ممکن است خدا نباشد، اما برای ما موحدین، خداوند یگانه است؛ بنابراین معنویت برای افراد متفاوت است و در واقع ما یک طیف معنویت داریم که یک سر آن معنویت دینی و سر دیگر طیف، معنویت سکولار است، وقتی هم که می خواهیم سلامت معنوی را تبیین کنیم آن را باید یک طیف ببینیم که یک سوی آن سلامت معنوی دینی و سوی دیگر سلامت معنوی سکولار است که هر یک شاخص های مختلفی دارند.

وی افزود: برخی می گویند که معنوی هستند، اما معنوی نیستند برای این افراد معنویت با مذهب یکی نیست برای این افراد معنویت یک پدیده بوده و مذهب پدیده دیگر و حتی معنویت می تواند عام تر بوده و مذهب را نیز شامل شود. در دیدگاه های سکولار هم که قایل به این هستند که مذهب به هیچ عنوان نباید در شیونات سیاسی و اجتماعی دخالت داشته باشند معنویت را قبول دارند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه ما معنویت گرایی ها متفاوتی در جهان داشته و در آن ممکن است برخی از کار ها که از نظر ما غلط هست نیز انجام می شود تا به زعم آنها موجب آرامش شود، گفت: سلامت معنوی دارای رویکرد های متفاوتی است که این یک نکته حساس و مهمی بوده و بر همین اساس نباید سلامت معنوی را یک موضوع جهان شمول بدانیم. من به عنوان مسلمان در پارادایم اسلام می توانم در رابطه با سلامت معنوی با رویکرد های اسلامی وشواهد دینی برای تمام مسلمانان حرف بزنم، اما دیدگاه های مسیحی برای من کاربرد ندارند. مثلا دیدگاه ها و روش های مسیحی کارل گوستاو یونگ در سلامت معنوی برای مسلمانان کاربرد ندارد.

وی ادامه داد: من در ایران هستم و بر اساس دیدگاه های دین اسلام در مورد سلامت معنوی تیوری پردازی کرده ام و این نظریه برای تمام مسلمانان جهان قابل استفاده است. دیدگاه های ما بر اساس چهارچوب مذهب و فرهنگی که داخل آن کار کردیم و برای افراد داخل آن مذهب و آن فرهنگ کاربردی است.

او با بیان اینکه معنویت ما را به یک منبع فوق انسانی که خدواند متعال است وصل می کند، گفت: این منبع بر اساس باور ما از یک قدرت نامحدودی داشته که هم خالق بوده و هم پرورش دهنده است، حکمت دارد، ارحم و راحمین، مهربان و شفا دهنده است. وقتی افراد چنین اعتقادی در باور های معنوی خود پیدا می کنند، دلبستگی به این منبع موجب ایجاد ذخایر معنوی در این افراد می شود، این باور موجب اثری مانند اثر دارونمایی شده و کسی نمی تواند منکر آن شود.

اسدی زندی بیان بیان کرد:همچنین وقتی اعتقاد به معنویت داشته باشیم آرامش در ما به وجود می آید، سلامت معنوی بر روی سیستم عصبی مرکزی و محیطی، غدد درون ریز و سیستم ایمنی بدن تاثیر مثبت می گذارد. در واقع کسانی که باور معنوی دارند، چون دارای آرامش بیشتری دارند این آرامش موجب سلامت روان در آنها و در پی آن ارتقای سلامت جسمی آنها می شود، مثلا افرادی که دارای سلامت معنوی هستند چنانچه میکروبی به بدن آنها حمله کرد سیستم ایمنی آنها ممکن است فعالتر عمل کند یا اینکه اگر تحت استرس قرار بگیرند تعادل هرمونی آنها دیرتر به هم بخورد یا اینکه در شرایط استرس عدم تعادل غدد درون ریز به وجود نیاید.

وی تاکید کرد: دیدگاه علم روز می گوید وقتی کسی که سلامت معنوی داشته باشد، دیرتر بیمار شده و اگر هم بیمار شد زودتر بهبود پیدا می کند. ما این نظر را در معنویت های دینی قبول داریم که باور به خداوند موجب سلامت روان شده و در پی آن به سلامت جسمی نیز کمک می شود. این نکته را نیز باید مد نظر داشت که در باور ما وقتی به درگاه خداوند دعا می کنیم، قضا و قدر نیز تغییر می دهیم و این دعا اثر درمانی و شفا بخشی دارد. ما اثر روانی و جسمی را از معنویت پذیرفته و از سوی دیگر باور داریم که ارتباط ما با خداوند خود اثر شفا بخشی دارد و او خود شفا دهنده است.