ساخت آثار هنری شهری با شعبده بازی متفاوت است!

مجسمه سازی شهری همانند بسیاری دیگر از حوزه های تخصصی، به متخصصان خود نیاز دارد تا نتیجه ای مطلوب حاصل شود اما اگر متخصصان این حوزه را حذف کنیم و تنها به شاخصه های ابتدایی یک مجسمه ساز مانند قالب گیری بسنده کنیم، نتیجه کار جز شلختگی در فضای شهری نتیجه ای به همراه نخواهد داشت.

البته باید این نکته را در نظر بگیریم که ساخت آثار شهری لزوما با هدف آرام سازی صورت نمی گیرد و ممکن است زمانی اثری در یک نقطه از شهر نصب شود که ویژگی های آن خشن، نازیبا و یا حتی غم انگیز باشد. به هر حال ویژگی های ساختاری یک اثر هنری به المان های زیادی وابسته است که در ارتباط با آنها شکل می گیرد اما همین آثار نازیبا در شرایطی که تفکر و ایده ای پشت آنها باشد، تاثیرگذار خواهند بود و تفاوتی در اصل امر نخواهد داشت.

از این نکته هم که بگذریم، نصب آثار هنری در سطح شهر، امری معمول بوده و هست و حتی اگر به تاریخچه آن در کشور خودمان هم نگاه کنیم، به دوره ای طولانی می رسیم.

علت تداوم نصب آثار هنری در فضای شهری نیز این است که ماهیت این کار، موجب آرام بخشی فضای شهری و آموزش فرهنگ و هنر به شهروندان یک جامعه می شود، به همین منظور نصب آثار هنری در فضای شهری پیش از هر چیزی یک امر لازم است.

شهر تهران نیز سالیانه با نصب و حضور آثار شهری متفاوتی روبه رو می شود و اینگونه هنرمندان و سازمان زیباسازی شهری، فضای متفاوتی برای شهروندان تهرانی رقم می زنند. حال در میان این آثار برخی از آنها تحسین متخصصان و شهروندان عادی را برمی انگیزند و گاه هم هستند آثاری که موجب انتقاد می شوند. در میان آثار شهری، این سردیس ها و پرتره های شخصیت های ملی هستند که بیش از همه مورد توجه و البته انتقاد قرار می گیرند.

اما از اینها که بگذریم، در سال های گذشته آثاری به تعداد 100 کار حجمی به شکل هلال ماه با دعای «اسما الحسنی» از دعاهای شیعیان در ماه رمضان در سطح شهر نصب شد. این کارهای حجمی در نقاط مختلف شهر تهران به چشم می خوردند و قرار بود به صورت موقت در ماه رمضان در جای جای شهر جانمایی شوند.

به طور کلی نصب آثار هنری شهری موقت در شهر که برای مناسبت های مختلف ساخته می شوند، امری معمول است و بسته به محتوای این آثار، می توانند نتایج مثبت داشته باشند اما آثاری که به مناسبت ماه رمضان در سطح شهر نصب شدند، باتوجه به واکنش مخاطبان در فضای مجازی شاید نتوانستند آن تاثیری که باید را داشته باشند؛ چراکه بسیاری این کارها را مشابه کار حجمی موزه «آینده» دبی دانستند و علت آن را جویا شدند.

در توضیح موزه «آینده» دبی می توان گفت که این بنا در زمستان 2022 با بودجه 136 میلیون دلاری دولت ساخته شده است و نمایی که برخی این حجم ها را کپی آن می دانند با سه جمله از حاکم دبی درباره آینده نصب شده است.

در همین راستا تصمیم گرفتیم این مسیله را از نقطه نظر روح الله شمسی زاده ـ مجسمه ساز و رییس انجمن مجسمه سازان ایران ـ بررسی کنیم.

شمسی زاده در گفت وگو با ایندکس ایران، این کارها را کپی بنای موزه «آینده» نمی داند و می گوید: در این مورد کار به آنجا نرسیده که بگوییم کپی است یا خیر؟ زیرا کپی هم از مراتبی برخوردار است. از طرفی اینکه بخواهیم این کارها را کپی بنای موزه «آینده» بدانیم یک قیاس مع الفارق است؛ زیرا از یک بنای معماری صحبت می کنیم که فارغ از اینکه اصالت هنری دارد یا خیر، به یک بنای شاخص اجتماعی تبدیل شده است. آن هم در شهری مانند «دبی» که اساسا بر مبنای سیستم ساختار شهری کاتالوگی پیش می رود و می خواهد با یک سری مگااستراکچر شگفتی خلق کند.

این مجسمه ساز این امر را عنوان می کند که موزه «آینده» دبی مشخصات و ساختارهای خاص خودش را دارد و نکته حایز اهمیت درباره آن به فرم ظاهری اش برنمی گردد بلکه جنبه های دیگری در قالب محتوا و مفهوم مانند معماری پایدار یا معماری سبز و یا توجه به مباحث محیط زیستی است که اهمیت دارد.

در حقیقت شمسی زاده می گوید که گویی آن فرد یا افرادی که قصد ساخت این کارهای حجم شهری را برای ماه رمضان داشته اند، به یک سرچ ساده در اینترنت بسنده کرده اند و با دیدن نخستین المان های ظاهری، نمونه ای نه به همان کیفیت بلکه ضعیف تر را تولید کرده اند.

این هنرمند توضیح می دهد: 100 سال پیش بر اساس یک ایده، آثاری را تکثیر و در سطح شهرها قرار می دادند ولی امروز در ایران می بینیم که با الگوبرداری از آن نسخه یونیفرمی بدون رعایت زیبایی شناسی و داشتن ایده درست، کارهایی را تکثیر و در سطح شهر قرار می دهند. در حقیقت آنچه که در این مورد به چشم می خورد این است که افراد پس از دیدن تصویر موزه «آینده» مرعوب جذبه آن شده اند و قصد داشته اند آن را به یک نماد شهری تبدیل کنند ولی نتیجه آن چیزی نشد جزو تعدادی کار حجمی که آنطور که باید تاثیرگذار نیست.

او ادامه می دهد: زمانی که مدیریت هنری ما از همکاری با افراد متخصص سر باز بزند و به جای کار کردن با هنرمندان، جای خالی آنها را با موارد جایگزین پیش ببرد که تنها بگوید کاری را انجام داده است، نتیجه پروژه هایی با کیفیت پایین می شود.

شمسی زاده بیان می کند: حضور کارهای مناسبتی در شهر، جدید نیست، حداقل در حوزه مجسمه های شهری می توان آثاری را برای چند روز تا چند دقیقه جانمایی کرد یا در لحظه ساخت. ولی با توجه به نتیجه جریان مدیریتی که دو ـ سه سال اخیر در شهرداری و سازمان زیباسازی حاکم شده است، ظاهرا هیچ نیازی نمی بینند از متخصصان استفاده کنند. گرچه که برای این آثار هزینه های هنگفت می شود؛ زیرا مثلا یک کار فایبرگلاس 5 متری مدلاژ، قالب گیری، قطعه، رنگ آمیزی، پایه، نصب و … را دارد و به اندازه یک کار دایمی هزینه بر است. ساخت آثار هنری شهری برای مناسبت های مختلف با شعبده بازی متفاوت است. حال وقتی که کار را به افراد متخصص نمی سپارند، خروجی قابل قبولی را شاهد نخواهیم بود. 

از او سوال می کنیم که تکرار این کارهای حجم در سطح شهر را به چه صورت دیده است؟ پاسخ می دهد: در این کارها ابتدایی ترین اصول طراحی شهری رعایت نشده است و حتی اگر قرار است اثری به صورت موقت در سطح شهر جانمایی شود، وظیفه مدیریت شهری و هنرمند بسیار سنگین است؛ زیرا اثر شهری مانند یک کتاب باز است با این تفاوت که آثار شهری را از کوچک تا بزرگ می بینند و در سلیقه و ذهنیت آنها تاثیر می گذارد.

«لازمه چنین پروژه هایی چیست؟»؛ بیان می کند: قطعا تمام شهرهای دنیا از این الگو تبعیت می کنند و آن را به عنوان یک نیاز شهری می بینند. در تمام دنیا از کار مجسمه سازان به عنوان یک دانش یاد می شود که باید توسط هنرمندان حرفه ای و متفکر به انجام برسد. مثلاً سینما را در نظر بگیرید که همه جا هست ولی کارگردانی مانند ژان لوک گدار کجا و فردی که تنها چهار تا فیلم دیده و بخواهد فیلم بسازد کجا؟ مجسمه سازی هم همین است و اگر بخواهیم به هر کسی که قالب گیری و سرچ اینترنتی بلد است کارهای شهری را بسپاریم، با شلختگی که اکنون می بینیم مواجه خواهیم شد.

پایان خبر ایندکس ایران