پنج حق زن در ازدواج

شناخت حقوق اساسی در ازدواج، برای هر زنی ستون فقرات یک زندگی مشترک پایدار و محترمانه را می سازد. پنج حق کلیدی که در این نوشتار به آن ها پرداخته می شود، ابزارهایی قدرتمند برای حفظ استقلال و امنیت بانوان در طول زندگی زناشویی است.

ازدواج، پیمانی مقدس است که پایه های یک زندگی مشترک را بنا می نهد. در این سفر مشترک، هر یک از زوجین با انتظارات، آرزوها و مسئولیت هایی همراه می شوند. اما برای آنکه این مسیر با تفاهم، احترام و عدالت هموار گردد، آگاهی از حقوق و تکالیف متقابل ضروری است. برای بانوان، شناخت حقوق قانونی خود در ازدواج نه تنها به منزله یک دانش محض، بلکه چراغ راهنمایی است که به آنان در اتخاذ تصمیمات آگاهانه کمک می کند و کرامت و استقلالشان را تضمین می نماید. این حقوق، پشتوانه هایی هستند که در بزنگاه های زندگی می توانند به زنان، اطمینان و قدرت ببخشند. در ادامه به بررسی پنج حق اساسی و کلیدی زنان در ازدواج می پردازیم که هر زنی باید با آن ها آشنا باشد تا بتواند با توانمندی و بینش کامل، آینده ای روشن برای خود و خانواده اش رقم بزند.

۱. حق مهریه: تضمین اصلی مالی برای آرامش زن در زندگی مشترک

مهریه، شاید یکی از شناخته شده ترین و پربحث ترین حقوق مالی زنان در ازدواج باشد. اما این حق فراتر از یک عدد یا مقدار صرف است؛ مهریه نمادی از ارزش و احترام به زن و همچنین پشتوانه ای مالی برای اوست که در صورت لزوم می تواند آرامش و امنیت اقتصادی او را تضمین کند. به محض جاری شدن صیغه عقد نکاح، زن مالک مهریه خود می شود و این حق، خواه به صورت عندالمطالبه یا عندالاستطاعه تعیین شده باشد، همواره پابرجاست.

تعریف و اهمیت مهریه در قوانین ایران

بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، زن به محض عقد نکاح، مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی در آن کند. این بدان معناست که مهریه، دیونی است که مرد بر عهده دارد و زن می تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند. مهریه می تواند به صورت عندالمطالبه (زن هر زمان بخواهد می تواند مطالبه کند) یا عندالاستطاعه (مرد تنها در صورت توانایی مالی موظف به پرداخت است) تعیین شود. تفاوت این دو نوع در نحوه و سرعت مطالبه آن توسط زن است. مهریه عندالمطالبه، اهرم قوی تری برای زن محسوب می شود، زیرا مرد را ملزم به پرداخت فوری در صورت درخواست می کند، مگر اینکه اعسار او ثابت شود.

اهمیت مهریه تنها به جنبه مالی آن محدود نمی شود. این حق، در فرهنگ ایرانی، به عنوان یک تضمین و احترام به جایگاه زن در خانواده و جامعه تلقی می شود. در صورت بروز اختلاف یا جدایی، مهریه می تواند پشتوانه ای برای شروع یک زندگی جدید یا تامین نیازهای اولیه زن باشد و او را از وابستگی کامل به همسر سابق بازدارد.

شرایط و راه های مطالبه مهریه

برای مطالبه مهریه، زن می تواند از دو مسیر اصلی اقدام کند:

1. اجرای ثبت: اگر مهریه به صورت سکه یا وجه نقد در عقدنامه رسمی ثبت شده باشد، زن می تواند با مراجعه به اداره ثبت اسناد و املاک، درخواست صدور اجراییه کند. این روش معمولاً سریع تر و کم هزینه تر از روش قضایی است.
2. دادگاه: در صورتی که مهریه غیر از سکه یا وجه نقد باشد (مانند ملک یا کالایی خاص) یا زن بخواهد همزمان با مطالبه مهریه، تقاضای توقیف اموال مرد را نیز مطرح کند، باید به دادگاه خانواده مراجعه کند.

در هر دو صورت، پس از صدور اجراییه یا حکم دادگاه، در صورت عدم پرداخت داوطلبانه، می توان اموال مرد را توقیف و از محل آن مهریه را وصول کرد. البته باید توجه داشت که در صورت اعسار مرد (عدم توانایی مالی)، دادگاه می تواند حکم به تقسیط مهریه بدهد.

نکات کاربردی برای تضمین حق مهریه

• تعیین مهریه معقول و قابل وصول: توصیه می شود مهریه ای تعیین شود که هم برای زن ارزشمند باشد و هم برای مرد قابل پرداخت، تا در صورت لزوم، وصول آن با دشواری کمتری همراه شود. مهریه های بسیار بالا ممکن است منجر به طولانی شدن فرایند قضایی و حتی ناتوانی در وصول کامل شود.
• آگاهی از وضعیت مالی مرد: پیش از عقد، کسب اطلاعات کافی درباره وضعیت مالی و دارایی های مرد می تواند به تعیین مهریه واقع بینانه و همچنین تصمیم گیری آگاهانه کمک کند.
• ثبت دقیق مهریه در عقدنامه: اطمینان از درج صحیح و کامل جزئیات مهریه در سند ازدواج رسمی، از هرگونه ابهام و اختلاف بعدی جلوگیری می کند.

مهریه، تنها یک تعهد مالی نیست؛ بلکه نشانه ای از ارزش گذاری و احترام به زن و پشتوانه ای محکم برای حفظ استقلال او در فراز و نشیب های زندگی است.

برخی معتقدند مهریه های بسیار سنگین، خود به مانعی در مسیر زندگی مشترک تبدیل می شوند و به جای تضمین امنیت، باعث ایجاد درگیری و مشکلات بیشتر می گردند. بنابراین، یک مهریه متعادل و متناسب با شرایط زوجین، می تواند هم این حق را برای زن حفظ کند و هم از بروز چالش های جدی پیشگیری نماید.

۲. حق نفقه: حمایتی پایدار برای ادامه مسیر زندگی

نفقه، یکی دیگر از حقوق مالی اساسی زنان در ازدواج است که بر خلاف مهریه که با عقد ثابت می شود، به صورت مستمر و در طول زندگی مشترک به زن تعلق می گیرد. این حق، تضمین کننده حداقل نیازهای معیشتی و رفاهی زن است تا او بتواند در کانون خانواده با آسودگی خاطر زندگی کند.

نفقه شامل چه مواردی می شود؟

بر اساس ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی ایران، نفقه شامل تمامی نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن می شود. این موارد نه تنها خوراک و پوشاک، بلکه مسکن مناسب، اثاث منزل، هزینه های درمانی و بهداشتی، و حتی در صورت عادت یا احتیاج به دلیل بیماری یا نقص، هزینه خادم را نیز در بر می گیرد. منظور از متعارف و متناسب با وضعیت زن، یعنی سطح نفقه باید با شأن اجتماعی، تحصیلات، و سبک زندگی قبلی زن همخوانی داشته باشد.

این موارد انعطاف پذیر هستند و با تغییر عرف زمان و مکان، ممکن است شامل اقلام دیگری نیز بشوند. مثلاً در عصر حاضر، هزینه های مربوط به ارتباطات یا آموزش نیز ممکن است تحت شرایطی جزو نفقه محسوب شود، زیرا به زندگی متعارف و کرامت زن مرتبط است.

شرایط تعلق نفقه: تمکین عام و خاص

تعلق نفقه به زن، مشروط به تمکین او از همسر است. تمکین به دو نوع اصلی تقسیم می شود:

• تمکین عام: به معنای اطاعت زن از وظایف کلی همسری در امور منزل و زندگی زناشویی است، از جمله سکونت در منزلی که شوهر تعیین می کند (مگر اینکه حق تعیین مسکن با زن باشد) و رعایت شئونات خانوادگی.
• تمکین خاص: به معنای برقراری رابطه زناشویی و پاسخگویی به نیازهای جنسی متعارف همسر است.

در صورتی که زن بدون دلیل موجه از تمکین خودداری کند (که اصطلاحاً به آن نشوز می گویند)، مرد می تواند از پرداخت نفقه خودداری کند. اما نکته مهم اینجاست که عدم تمکین موجه نیز وجود دارد. مثلاً اگر مرد دچار بیماری های مقاربتی باشد، یا سوء رفتار و خشونت فیزیکی داشته باشد، یا محیط زندگی به دلیل اعتیاد یا سایر مشکلات مرد برای زن غیرقابل تحمل باشد (عسر و حرج)، زن حق دارد از تمکین خاص یا حتی تمکین عام خودداری کند و در عین حال، نفقه او همچنان بر عهده مرد خواهد بود. اثبات این شرایط در دادگاه، نیاز به مدارک و مستندات قوی دارد.

راهکارهای عملی برای مطالبه نفقه و تضمین آن

1. ثبت رسمی شروط: اگر زن قصد دارد در خارج از منزل مشترک زندگی کند (مثلاً برای تحصیل یا کار)، می تواند این حق را به صورت شرط ضمن عقد درج کند تا عدم تمکین عام از او سلب نشود.
2. مراجعه به دادگاه: در صورت عدم پرداخت نفقه از سوی مرد، زن می تواند با مراجعه به دادگاه خانواده، دادخواست نفقه معوقه یا نفقه جاریه ارائه دهد. دادگاه با ارجاع به کارشناس، میزان نفقه را بر اساس شأن زن و توانایی مالی مرد تعیین می کند.
3. مجازات عدم پرداخت نفقه: عدم پرداخت نفقه از سوی مرد، هم جرم محسوب می شود (مجازات حبس) و هم می تواند یکی از دلایل عسر و حرج زن برای تقاضای طلاق باشد.

تضمین حق نفقه به زن اطمینان می دهد که حتی در شرایط دشوار، پشتوانه مالی برای ادامه زندگی و حفظ کرامت خود خواهد داشت. آگاهی از این حق، او را قادر می سازد تا در صورت نیاز، از مسیرهای قانونی برای مطالبه آن اقدام کند و زندگی خود را با عزت و آرامش ادامه دهد.

۳. حق طلاق: ابزاری برای حفظ کرامت و اختیار زن در پیچ و خم های زندگی

حق طلاق، شاید بحث برانگیزترین و حساس ترین حق در میان حقوق زنان در ازدواج باشد. بر اساس ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی ایران، حق طلاق اصولاً با مرد است. اما این بدان معنا نیست که زن هیچ راهی برای جدا شدن از یک زندگی مشترک ناموفق ندارد. قوانین راهکارهایی را پیش بینی کرده اند که زن نیز می تواند با استفاده از آن ها، به زندگی مشترک پایان دهد و سرنوشت خود را در دست گیرد. این حقوق، نه برای تهدید، بلکه برای حفظ کرامت و اختیار زن در زمانی است که ادامه زندگی به هر دلیلی، غیرقابل تحمل می شود.

اصل حق طلاق با مرد و راهکارهای قانونی برای زن

با وجود اینکه مرد دارای حق اولیه طلاق است، زن می تواند با استفاده از چند مکانیسم قانونی، این حق را برای خود نیز فراهم آورد یا در شرایط خاص، دادگاه را مجبور به صدور حکم طلاق کند:

وکالت بلاعزل در طلاق (حق طلاق زن)

یکی از مؤثرترین و قوی ترین ابزارها برای زن جهت داشتن حق طلاق، دریافت وکالت بلاعزل در طلاق از سوی همسر است. این وکالت نامه می تواند در دفترخانه اسناد رسمی (به صورت جداگانه) یا در ضمن عقدنامه ازدواج ثبت شود.

• نحوه تنظیم وکالت نامه: توصیه می شود این وکالت به صورت بلاعزل و با ذکر «حق توکیل به غیر» و «حق اسقاط تجدید نظر و فرجام خواهی» تنظیم شود تا زن بتواند بدون نیاز به حضور مرد و با استفاده از وکیل خود، مراحل طلاق را طی کند و امکان برگشت مرد از وکالت را به حداقل برساند.
• حدود اختیارات زن: در متن وکالت نامه باید به دقت مشخص شود که زن با چه شرایطی می تواند خود را طلاق دهد؛ مثلاً با بذل تمام مهریه، قسمتی از مهریه، یا بدون بذل مهریه. هرچه اختیارات زن گسترده تر باشد، مسیر طلاق برای او هموارتر خواهد بود.
• مزایای درج در ضمن عقد: درج وکالت طلاق در عقدنامه، آن را به عنوان یک شرط ضمن عقد، محکم تر و غیرقابل خدشه می کند. این کار به زن احساس امنیت و استقلال بیشتری می بخشد.

طلاق از طریق عسر و حرج

عسر و حرج به معنای وضعیت دشواری است که ادامه زندگی را برای زن با مشقت فراوان همراه می سازد و تحمل آن خارج از توان اوست. در چنین شرایطی، زن می تواند با مراجعه به دادگاه و اثبات عسر و حرج، تقاضای طلاق کند. ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی به این حق اشاره دارد و مصادیقی برای عسر و حرج برشمرده است:

• ترک زندگی خانوادگی توسط مرد به مدت حداقل ۶ ماه متوالی یا ۹ ماه متناوب در یک سال بدون عذر موجه.
• اعتیاد مضر مرد به مواد مخدر یا مشروبات الکلی که به زندگی خانوادگی آسیب رساند.
• محکومیت قطعی مرد به حبس ۵ سال یا بیشتر.
• ضرب و شتم یا هرگونه سوء رفتار مستمر و غیرقابل تحمل مرد.
• ابتلای مرد به بیماری های صعب العلاج روانی یا ساری.

البته این مصادیق حصری نیستند و دادگاه می تواند در سایر مواردی که عسر و حرج زن احراز شود، حکم طلاق صادر کند. اهمیت جمع آوری مستندات و مدارک (مانند گزارش پزشکی قانونی، شهادت شهود، پیام ها و…) در این مسیر حیاتی است.

طلاق خلع و مبارات (با توافق)

این نوع طلاق ها بر اساس توافق زوجین صورت می گیرد. در طلاق خلع، زن با بذل مالی به مرد (معمولاً مهریه یا بخشی از آن)، از او می خواهد که وی را طلاق دهد. در طلاق مبارات نیز، هر دو طرف از یکدیگر کراهت دارند و با توافق جدا می شوند. این مسیر برای زنانی که به دنبال جدایی توافقی هستند، مناسب است.

نکات کاربردی برای تضمین حق طلاق

• مشاوره حقوقی پیش از عقد: دریافت مشاوره از یک وکیل متخصص قبل از ازدواج، برای تنظیم دقیق شروط ضمن عقد و وکالت نامه طلاق، از اهمیت بالایی برخوردار است.
• آگاهی از تفاوت ها: دانستن تفاوت بین وکالت طلاق محضری و شروط ضمن عقد در عقدنامه، به زن کمک می کند تا بهترین راه را برای تضمین حق خود انتخاب کند.

حق طلاق برای زن، نه برای سوءاستفاده، بلکه برای تضمین آرامش روانی و امکان انتخاب مسیر جدید در مواقعی است که ادامه زندگی مشترک به بن بست رسیده و کرامت او زیر سوال رفته است.

حضور وکیل در این فرایندها، می تواند به زن کمک کند تا حقوق خود را به بهترین نحو مطالبه کرده و از پیچیدگی های قانونی به سلامت عبور کند. این حق، بال های آزادی را برای زن می گشاید تا در صورت لزوم، مسیر زندگی خود را با صلابت تغییر دهد.

۴. حق اشتغال و تحصیل: بال های پرواز زن به سوی خودباوری و استقلال

حق اشتغال و تحصیل، دو بال قدرتمند برای پرواز زن به سوی خودباوری، استقلال فردی و اجتماعی هستند. این حقوق، زن را قادر می سازند تا نقش مؤثرتری در جامعه ایفا کند، توانمندی های خود را شکوفا سازد و از نظر مالی نیز مستقل باشد. در زندگی مشترک، این حقوق نه تنها به زن کمک می کنند تا به رشد فردی خود ادامه دهد، بلکه می توانند به غنای خانواده نیز بیفزایند.

اصل آزادی اشتغال و تحصیل زن در قوانین ایران

قانون مدنی ایران در ماده ۱۱۱۸ تصریح می کند که زن مستقلاً می تواند در دارایی خود هر تصرفی را که می خواهد بکند. این ماده، به طور ضمنی، حق اشتغال و کسب درآمد توسط زن را به رسمیت می شناسد. همچنین، قوانین مربوط به حقوق شهروندی و اصول مختلف قانون اساسی، بر آزادی افراد در انتخاب شغل و تحصیل تأکید دارند.

با این حال، ماده ۱۱۱۷ قانون مدنی، محدودیتی را برای این حق قائل شده است: «شوهر می تواند زن خود را از اشتغال به حرفه یا صنعتی که منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت خود یا زن باشد، منع کند.» این ماده، محلی برای تفسیرهای متفاوت و گاه اختلاف برانگیز بوده است. منافی مصالح خانوادگی یک مفهوم کلی است که می تواند مورد سوءتعبیر قرار گیرد و مرد با استناد به آن، زن را از اشتغال یا تحصیل منع کند. در عمل، اثبات اینکه شغلی منافی مصالح خانوادگی است، بر عهده مرد است و دادگاه باید با توجه به شرایط خاص هر پرونده، در این مورد تصمیم گیری کند.

راهکارهای تضمین حق اشتغال و تحصیل از طریق شروط ضمن عقد

برای جلوگیری از تفسیرهای سلیقه ای و حفظ حقوق زن در این زمینه، بهترین و مطمئن ترین راهکار، درج «شرط ضمن عقد» در سند ازدواج است.

نحوه درج شرط برای اشتغال

زن می تواند در عقدنامه شرط کند که: «زوج به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیر می دهد تا زن بتواند به هر شغل و حرفه ای که مایل باشد، در هر مکانی، بدون نیاز به کسب اجازه مجدد از زوج، اشتغال یابد. زوج حق ممانعت از اشتغال زوجه را از خود سلب و ساقط نمود.»

اهمیت «وکالت بلاعزل» این است که مرد پس از امضا، نمی تواند به راحتی از این اجازه برگردد. ذکر جزئیاتی مانند «هر شغل و حرفه ای» و «هر مکانی» نیز از ابهامات احتمالی در آینده جلوگیری می کند.

نحوه درج شرط برای تحصیل

مشابه حق اشتغال، زن می تواند شرط ادامه تحصیل را نیز در عقدنامه درج کند: «زوج به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیر می دهد تا زن بتواند تا هر مقطع تحصیلی و در هر رشته ای که مایل باشد، در هر مرکز آموزشی، بدون نیاز به کسب اجازه مجدد از زوج، ادامه تحصیل دهد. زوج حق ممانعت از تحصیل زوجه را از خود سلب و ساقط نمود.»

این شرط، استقلال زن را در مسیر علمی و پژوهشی او تضمین می کند و از بروز اختلافاتی که ممکن است مانع پیشرفت او شود، جلوگیری می کند.

اهمیت استقلال مالی و چالش ها

استقلال مالی زن، به او قدرت چانه زنی بیشتری در زندگی مشترک می دهد و او را در برابر مشکلات اقتصادی یا سوءرفتارهای احتمالی، توانمند می سازد. زنی که از نظر مالی مستقل است، اعتماد به نفس بالاتری دارد و می تواند تصمیمات زندگی خود را با آزادی بیشتری اتخاذ کند. توانمندی های شغلی و تحصیلی، به زن فرصت می دهند تا خود را نه تنها به عنوان همسر و مادر، بلکه به عنوان یک فرد فعال و تأثیرگذار در جامعه ببیند.

چالش اصلی در این زمینه، مخالفت احتمالی مرد است. اما با درج هوشمندانه و جامع شروط در عقدنامه، بسیاری از این چالش ها قابل پیشگیری هستند. این شروط، به زن این امکان را می دهند که در صورت بروز اختلاف، با پشتوانه قانونی از حقوق خود دفاع کند و مسیر رشد و پیشرفت خود را ادامه دهد.

درج شروط مربوط به اشتغال و تحصیل در عقدنامه، یک سرمایه گذاری بلندمدت بر روی آینده و آرامش زن است و به او کمک می کند تا با بال هایی گشوده، مسیر زندگی را بپیماید.

۵. شروط ضمن عقد (فراتر از پیش فرض ها): طراحی زندگی مشترک بر اساس آرمان ها

شروط ضمن عقد، یکی از قدرتمندترین ابزارهایی هستند که زوجین، به ویژه زنان، می توانند برای شخصی سازی پیمان ازدواج خود و تضمین حقوقی فراتر از آنچه قانون به صورت پیش فرض تعیین کرده، از آن استفاده کنند. این شروط، به زن فرصت می دهند تا با نگاهی آینده نگر، ابعاد مختلف زندگی مشترک را پیش بینی کرده و با توافق همسر، راهکارهایی برای حفظ استقلال و امنیت خود در آن بگنجاند. شروط ضمن عقد، به مثابه نگاشتن فصول جدیدی در کتاب زندگی مشترک است که توسط خود زوجین طراحی می شود.

تعریف و اهمیت شروط ضمن عقد

بر اساس ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی، طرفین عقد ازدواج می توانند هر شرطی را که مخالف با مقتضای ذات عقد نباشد، در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بنمایند. این بدان معناست که زوجین می توانند با توافق یکدیگر، قواعد و مقرراتی را به قرارداد ازدواج خود اضافه کنند که خلاءهای قانونی را پوشش داده و نیازها و آرزوهای شخصی آن ها را محقق سازد. اهمیت شروط ضمن عقد در این است که:

• پوشش خلاءهای قانونی: بسیاری از حقوق و اختیارات زن که در قانون به صورت پیش فرض وجود ندارد، از طریق شروط ضمن عقد قابل حصول است.
• شخصی سازی ازدواج: به زوجین امکان می دهد تا ازدواج خود را بر اساس ارزش ها، فرهنگ و نیازهای خاص خود طراحی کنند.
• پیشگیری از اختلافات: با روشن کردن انتظارات و توافق بر سر مسائل حساس پیش از بروز مشکل، از بسیاری از اختلافات آتی جلوگیری می کند.

معرفی چند شرط کلیدی دیگر برای توانمندسازی زن

علاوه بر حق طلاق، اشتغال و تحصیل که در بخش های قبل به آن ها پرداختیم، شروط دیگری نیز وجود دارند که می توانند به طور چشمگیری حقوق و اختیارات زن را در زندگی مشترک افزایش دهند:

حق تعیین مسکن

بر اساس ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی، اصولاً حق تعیین مسکن با مرد است. اما زن می تواند این حق را با درج شرطی در عقدنامه به خود اختصاص دهد. مثلاً: «زوج به زوجه وکالت بلاعزل می دهد که در انتخاب مسکن مشترک در هر شهر یا محلی که صلاح بداند، مختار باشد و زوج موظف به تهیه مسکن در محل انتخابی زوجه است.» این شرط به زن اطمینان می دهد که محل زندگی او بر اساس نیازها و ترجیحات او انتخاب خواهد شد، که به خصوص برای زنانی که به شهر یا خانواده خود تعلق خاطر دارند، بسیار مهم است.

حق خروج از کشور

بر اساس قانون گذرنامه، زن شوهردار برای خروج از کشور نیاز به اجازه کتبی شوهر دارد. این محدودیت می تواند برای زنان شاغل، دانشجو یا کسانی که خانواده در خارج از کشور دارند، مشکلات جدی ایجاد کند. زن می تواند با درج شرطی این حق را برای خود تضمین کند: «زوج به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیر می دهد تا زوجه بتواند بدون نیاز به اجازه مجدد زوج، به دفعات و به هر مقصد و به هر مدت که مایل باشد، از کشور خارج شود و گذرنامه خود را تمدید یا المثنی نماید.»

شرط تنصیف دارایی (تقسیم اموال)

این شرط در حال حاضر در اغلب عقدنامه های چاپی وجود دارد و با امضای زوجین فعال می شود. بر اساس این شرط، در صورت طلاق به درخواست مرد و بدون تقصیر زن، تا نصف اموالی که مرد در طول زندگی مشترک به دست آورده است، به زن تعلق می گیرد. این شرط برای زنانی که عمدتاً مسئولیت خانه داری و تربیت فرزندان را بر عهده داشته و سهم مالی مستقیم در کسب اموال نداشته اند، بسیار مهم است و به نوعی جبران زحمات غیرمستقیم آن ها محسوب می شود. متن معمول آن به این صورت است: «زوج متعهد می شود در صورت طلاق به درخواست وی و یا طلاق به تشخیص دادگاه ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوء رفتار و اخلاق او نباشد، تا نصف دارایی موجود خود را که در ایام زناشویی به دست آورده به زوجه منتقل نماید.»

شرط عدم ازدواج مجدد مرد

با اینکه مرد می تواند با اجازه دادگاه همسر دوم اختیار کند، زن می تواند با درج شرطی در عقدنامه، از این حق مرد جلوگیری کند یا حداقل، حق طلاق خود را در صورت ازدواج مجدد مرد تضمین کند: «هرگاه زوج بدون رضایت کتبی و قبلی زوجه، اقدام به ازدواج مجدد نماید، زوجه وکیل و وکیل در توکیل خواهد بود که پس از اثبات این امر در دادگاه، خود را به هر نوع طلاق که مایل باشد، مطلقه سازد.»

حق حضانت فرزند (پس از بلوغ)

قوانین حضانت فرزندان دارای پیچیدگی هایی است و معمولاً تا سن ۷ سالگی با مادر و پس از آن با پدر است. اما زوجین می توانند با توافق یکدیگر، در ضمن عقدنامه، درباره حضانت فرزندان پس از بلوغ نیز شرط گذاری کنند تا مثلاً حضانت تا سن مشخصی یا به صورت دائمی با مادر باشد. البته این شرط باید منطبق با مصلحت کودک باشد.

چک لیست جامع شروط ضمن عقد: سرمایه گذاری بر آینده و آرامش

برای اطمینان از درج صحیح و جامع شروط، مشاوره با حقوقدانان متخصص ضروری است. یک چک لیست دقیق با عبارات حقوقی استاندارد می تواند به زنان در گفتگو با همسر آینده و تنظیم عقدنامه کمک کند. این شروط، تنها یک سری بند قانونی نیستند؛ بلکه سرمایه گذاری روی آرامش، کرامت و استقلال زن در تمام مراحل زندگی مشترک هستند. با این شروط، زن نه تنها احساس امنیت بیشتری می کند، بلکه بنیاد خانواده بر پایه تفاهم، احترام و عدالت مستحکم تر خواهد شد.

عنوان شرط	اهمیت برای زن	عبارت پیشنهادی (مثال)
حق تعیین مسکن	آرامش روانی و انتخاب محیط زندگی دلخواه	زوج به زوجه وکالت بلاعزل می دهد که در انتخاب مسکن مشترک در هر شهر یا محلی که صلاح بداند، مختار باشد و زوج موظف به تهیه مسکن در محل انتخابی زوجه است.
حق خروج از کشور	آزادی سفر، تحصیل و اشتغال بین المللی	زوج به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیر می دهد تا زوجه بتواند بدون نیاز به اجازه مجدد زوج، به دفعات و به هر مقصد و به هر مدت که مایل باشد، از کشور خارج شود و گذرنامه خود را تمدید یا المثنی نماید.
شرط تنصیف دارایی	تضمین سهم از اموال مشترک در صورت طلاق	زوج متعهد می شود در صورت طلاق به درخواست وی و یا طلاق به تشخیص دادگاه ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوء رفتار و اخلاق او نباشد، تا نصف دارایی موجود خود را که در ایام زناشویی به دست آورده به زوجه منتقل نماید.
شرط عدم ازدواج مجدد مرد	حفظ تعهد و پایداری زندگی اولیه	هرگاه زوج بدون رضایت کتبی و قبلی زوجه، اقدام به ازدواج مجدد نماید، زوجه وکیل و وکیل در توکیل خواهد بود که پس از اثبات این امر در دادگاه، خود را به هر نوع طلاق که مایل باشد، مطلقه سازد.
حق حضانت فرزندان	اطمینان از نقش فعال در تربیت فرزندان پس از جدایی	در صورت جدایی، حضانت فرزندان (نام فرزندان/نوع) تا سن بلوغ/سن مشخصی به عهده زوجه خواهد بود. (با توجه به مصلحت کودک)

این شروط، نه تنها حقوق زن را تضمین می کنند، بلکه می توانند به مرد نیز اطمینان دهند که همسرش با آگاهی و مسئولیت پذیری وارد زندگی مشترک شده است. ایجاد یک تعهد عادلانه و شفاف، بهترین راه برای ساختن یک زندگی مشترک موفق و پایدار است.

نتیجه گیری و کلام پایانی

سفر زندگی مشترک، با تمام زیبایی ها و چالش هایش، نیازمند آگاهی و آمادگی است. شناخت پنج حق کلیدی زن در ازدواج – مهریه، نفقه، حق طلاق، حق اشتغال و تحصیل، و شروط ضمن عقد – نه تنها ابزاری برای دفاع از خود، بلکه بنیانی برای ساختن یک رابطه مستحکم و عادلانه است.

مهریه به عنوان پشتوانه مالی، نفقه به عنوان حمایت مستمر، حق طلاق به عنوان ابزاری برای حفظ کرامت و اختیار، و حقوق اشتغال و تحصیل به عنوان بال های پرواز زن به سوی استقلال و خودباوری، همگی ارکان اصلی توانمندی زن در این پیمان مقدس هستند. شروط ضمن عقد نیز فرصتی بی نظیر برای زوجین فراهم می آورد تا بتوانند جزئیات زندگی مشترک خود را بر اساس تفاهم و احترام متقابل، به بهترین شکل ممکن طراحی کنند و آینده ای روشن تر را رقم بزنند.

فراموش نشود که ازدواج، پیمانی از جنس مهر و محبت است. اما این مهر و محبت زمانی پایدارتر خواهد بود که بر پایه دانش و احترام به حقوق یکدیگر بنا شود. آگاهی از این حقوق به معنای ایجاد چالش نیست، بلکه به معنای ایجاد چارچوبی شفاف و قابل اعتماد است که در آن هر دو طرف با آرامش و امنیت می توانند در کنار هم رشد کنند. به زنان و دختران سرزمین مان توصیه می شود که پیش از گام نهادن در این مسیر، با مطالعه و مشاوره با متخصصان حقوقی، دانش خود را تکمیل کنند تا با چشمانی باز و قلبی مطمئن، زندگی ای سرشار از عزت و برابری را تجربه کنند.