مهریه تا چند سکه

مهریه یکی از حقوق مالی زن است که در شرع اسلام و قانون مدنی ایران به محض جاری شدن عقد نکاح، بر ذمه مرد قرار می گیرد. این حق، همواره محل پرسش ها و ابهامات بسیاری بوده است، به ویژه در مورد سقف اجرایی آن. در حال حاضر، مطابق با قوانین جاری، زن می تواند تمام مهریه خود را مطالبه کند، اما ضمانت اجرای حبس برای مرد، تنها تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی است. این یعنی اگر مهریه زنی بیش از ۱۱۰ سکه باشد، او همچنان حق مطالبه کل مهریه را دارد، اما مرد بابت مازاد بر ۱۱۰ سکه، زندانی نخواهد شد و پرداخت این مقدار به توان مالی او بستگی دارد. لازم به ذکر است که طرح کاهش سقف مهریه به ۱۴ سکه، صرفاً یک پیشنهاد بوده و تاکنون به قانون تبدیل نشده است. در ادامه، سفری جامع را آغاز می کنیم تا ابعاد مختلف این حق قانونی را از نگاه زوجین، مشاوران و علاقه مندان به حقوق خانواده مورد بررسی قرار دهیم و به ابهامات رایج در این زمینه پاسخ دهیم.

مهریه چیست؟ مبانی حقوقی، انواع و شرایط آن

مهریه، که ریشه ای عمیق در فرهنگ و شرع اسلامی دارد، در قانون مدنی ایران به عنوان یک حق قطعی و مستقل برای زن، از لحظه جاری شدن صیغه عقد نکاح شناخته می شود. این حق، فارغ از اینکه زن در زندگی مشترک حضور داشته باشد یا خیر، بر گردن مرد قرار می گیرد و به محض عقد، زن می تواند آن را مطالبه کند. مهریه نه هدیه ای است که مرد به زن ببخشد و نه معامله ای در ازای پیوند زناشویی؛ بلکه یک تعهد مالی است که به موجب عقد، مرد پذیرفته است و در صورت مطالبه زن، ملزم به پرداخت آن است.

۱.۱. تعریف حقوقی مهریه

مهریه در ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، به عنوان مالی تعریف شده است که به محض عقد، زن مالک آن می شود و هر زمان که بخواهد، می تواند آن را از همسرش مطالبه کند. این مالکیت، مستقل از تمکین یا عدم تمکین زن، پابرجا است. به عبارت دیگر، مهریه یک بدهی است که بر ذمه مرد قرار می گیرد و او مسئول پرداخت آن است، مگر اینکه زن با رضایت و اختیار خود، تمام یا بخشی از آن را به مرد ببخشد.

۱.۲. انواع مهریه در قانون مدنی

قانون مدنی ایران، سه نوع اصلی مهریه را پیش بینی کرده است که هر کدام شرایط و احکام خاص خود را دارند و نقش مهمی در فهم ابعاد حقوقی مهریه ایفا می کنند:

• مهرالمسمی: این رایج ترین نوع مهریه است و به مالی اطلاق می شود که طرفین (زن و مرد) با توافق و رضایت یکدیگر در زمان عقد نکاح، میزان و نوع آن را مشخص و در سند ازدواج ثبت می کنند. این مال می تواند سکه، وجه نقد، ملک، یا هر شیء باارزش دیگری باشد که قابلیت تملک داشته باشد.
• مهرالمثل: در شرایطی که در عقد دائم، مهریه تعیین نشده باشد و زن و مرد پس از جاری شدن صیغه عقد و قبل از هرگونه نزدیکی، مهریه ای را مشخص نکرده باشند، یا اگر مهریه تعیین شده به دلیل قانونی باطل باشد، دادگاه با توجه به عرف و شرایط اجتماعی، خانوادگی، تحصیلات و وضعیت زن در خانواده اش، میزان مهریه ای را به عنوان مهرالمثل برای او تعیین می کند.
• مهرالمتعه: این نوع مهریه نیز در عقد دائم کاربرد دارد. اگر در زمان عقد، مهریه تعیین نشده باشد و مرد قبل از نزدیکی با زن، او را طلاق دهد، زن مستحق مهرالمتعه خواهد بود. در این حالت، دادگاه با در نظر گرفتن وضعیت مالی مرد و توانایی او در پرداخت، مبلغی را به عنوان مهرالمتعه برای زن تعیین می کند. این نوع مهریه بیشتر برای جبران وضعیت زن در شرایطی است که بدون دریافت مهریه مشخص و بدون شروع زندگی مشترک، طلاق گرفته است.

۱.۳. تفاوت کلیدی: مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه

نحوه مطالبه و پرداخت مهریه، به شرطی که در سند ازدواج برای آن تعیین شده است، بستگی دارد. این دو نوع شرط، پیامدهای حقوقی متفاوتی برای زوجین به همراه دارد:

• مهریه عندالمطالبه: به این معناست که زن می تواند در هر زمانی که بخواهد، چه در طول زندگی مشترک و چه پس از آن، تمام مهریه خود را از مرد مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت آن است. در این حالت، بار اثبات عدم توانایی مالی (اعسار) بر عهده مرد است و تا زمانی که او اعسار خود را ثابت نکند، قانون او را توانمند به پرداخت می داند.
• مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، پرداخت مهریه منوط به اثبات توانایی مالی مرد از سوی زن است. یعنی زن باید در دادگاه ثابت کند که مرد توانایی مالی برای پرداخت مهریه را دارد تا بتواند مهریه خود را دریافت کند. این نوع مهریه، برای مرد اطمینان خاطر بیشتری فراهم می کند، زیرا تا زمانی که دارایی او به اثبات نرسد، الزام به پرداخت ندارد.

برای درک بهتر تفاوت های این دو نوع مهریه، می توان به جدول مقایسه ای زیر توجه کرد:

ویژگی	عندالمطالبه	عندالاستطاعه
نحوه مطالبه	زن در هر زمان می تواند مطالبه کند	مطالبه منوط به اثبات توانایی مرد است
حکم جلب	امکان پذیر (تا ۱۱۰ سکه)	امکان پذیر نیست مگر اثبات توانایی مرد
نیاز به اثبات اعسار	با مرد است (برای اثبات عدم توانایی)	با زن است (برای اثبات توانایی مرد)

سقف اجرایی مهریه – قانون ۱۱۰ سکه (واقعیت قانونی)

یکی از پرتکرارترین سوالات در مورد مهریه، مسئله سقف مهریه است. بسیاری از افراد به اشتباه تصور می کنند که قانون، میزان مهریه را محدود کرده است. اما واقعیت حقوقی کمی متفاوت است و باید میان میزان مهریه و ضمانت اجرای مهریه تمایز قائل شد. در حال حاضر، قانون ۱۱۰ سکه بهار آزادی به عنوان سقف ضمانت اجرایی مهریه شناخته می شود.

۲.۱. قانون فعلی: ۱۱۰ سکه بهار آزادی، سقف ضمانت اجرایی

طبق ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱، اگر مهریه زن تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، مرد مکلف به پرداخت آن است و در صورت عدم پرداخت و عدم توانایی اثبات اعسار، می تواند با درخواست زن، با ضمانت های اجرایی همچون توقیف اموال و حتی صدور حکم جلب مواجه شود. این بدان معناست که اصل مهریه که در سند ازدواج ثبت شده، هیچ محدودیتی ندارد؛ یعنی زن و مرد می توانند هر تعداد سکه یا هر مال دیگری را به عنوان مهریه تعیین کنند. اما آنچه محدودیت دارد، ضمانت اجرای حبس و توقیف اموال بابت عدم پرداخت مهریه است که این ضمانت ها فقط تا سقف ۱۱۰ سکه اعمال می شوند.

بنابراین، این یک سوءتفاهم رایج است که مهریه بالای ۱۱۰ سکه قابل مطالبه نیست. خیر، زن همچنان می تواند تمام مهریه خود را مطالبه کند، اما روند مطالبه و ضمانت اجرای مابقی (مازاد بر ۱۱۰ سکه) متفاوت خواهد بود.

۲.۲. وضعیت مهریه های بالاتر از ۱۱۰ سکه

برای مهریه هایی که بیش از ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی هستند، زن می تواند تمام مهریه را از طریق دادگاه مطالبه کند. اما برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، ضمانت اجرای حبس وجود ندارد و وصول آن منوط به اثبات توانایی مالی مرد است. به این معنا که زن باید دارایی و اموال مرد را که جزو مستثنیات دین نباشند، به دادگاه معرفی کند. در صورت احراز توانایی مالی مرد برای پرداخت مازاد بر ۱۱۰ سکه، دادگاه می تواند حکم به تقسیط این مبلغ نیز صادر کند. این تقسیط بر اساس وضعیت مالی و درآمد مرد تعیین می شود تا هم حق زن ادا شود و هم مرد تحت فشار غیرقابل تحمل قرار نگیرد.

۲.۳. پیامدهای عدم پرداخت ۱۱۰ سکه (یا اقساط آن)

در صورتی که مرد از پرداخت ۱۱۰ سکه مهریه (یا اقساطی که دادگاه برای آن تعیین کرده است) امتناع کند و عدم توانایی مالی خود را نیز اثبات نکرده باشد، زن می تواند از طریق دادگاه، اقدامات قانونی لازم را انجام دهد. این اقدامات می تواند شامل موارد زیر باشد:

• صدور حکم جلب: در صورت عدم پرداخت ۱۱۰ سکه و عدم اثبات اعسار، و پس از طی مراحل قانونی، امکان صدور حکم جلب برای مرد وجود دارد. البته لازم به ذکر است که با توجه به اصلاحیه جدید قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، تا زمانی که توانایی مالی مرد برای پرداخت اقساط اثبات نشده باشد، حکم جلب صادر نخواهد شد و اولویت با بررسی اعسار است.
• توقیف اموال: زن می تواند با معرفی اموال و دارایی های مرد به دادگاه، درخواست توقیف آن ها را به میزان مهریه (تا ۱۱۰ سکه) داشته باشد. این اموال می تواند شامل حساب های بانکی، خودرو، ملک و سایر دارایی ها باشد. اما باید توجه داشت که برخی از اموال مانند مسکن مورد نیاز، اثاثیه ضروری زندگی و ابزار کار، جزو مستثنیات دین محسوب می شوند و قابل توقیف نیستند.

ابهام زدایی از قانون ۱۴ سکه مهریه (طرح پیشنهادی و تفاوت های کلیدی)

اغلب در محاورات عمومی و فضای مجازی، عبارتی تحت عنوان قانون ۱۴ سکه مهریه شنیده می شود که ابهامات زیادی را برای زوجین و خانواده ها ایجاد کرده است. ضروری است که واقعیت این موضوع را از شایعات و تصورات نادرست تفکیک کنیم.

۳.۱. ماهیت طرح ۱۴ سکه

موضوع ۱۴ سکه، هنوز به قانون قطعی تبدیل نشده است. این عبارت به طرحی پیشنهادی در کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی اشاره دارد که با هدف ساماندهی به معضل زندانیان مهریه، کاهش پرونده های طلاق و تعدیل روابط زوجین مطرح شده است. طراحان این پیشنهاد، به دنبال ایجاد بستری هستند که مهریه به جای ابزاری برای فشار، بیشتر نقش پشتوانه ای منطقی و معقول را ایفا کند و از آسیب های اجتماعی ناشی از مهریه های سنگین بکاهد. این طرح در مراحل ابتدایی بررسی در مجلس قرار دارد و تا تصویب نهایی و ابلاغ، راه درازی در پیش است.

۳.۲. جزئیات طرح پیشنهادی (در صورت تصویب)

در صورت تصویب نهایی طرح ۱۴ سکه، تغییرات مهمی در قوانین مهریه ایجاد خواهد شد. برخی از جزئیات این طرح پیشنهادی که تاکنون مطرح شده اند، عبارتند از:

• کاهش سقف ضمانت اجرای حبس: اصلی ترین محور این طرح، کاهش سقف ضمانت اجرای حبس از ۱۱۰ سکه به ۱۴ سکه (یا هر سقف جدیدی که در نهایت تصویب شود) است. این یعنی در صورت عدم پرداخت مهریه، فقط بابت ۱۴ سکه امکان صدور حکم جلب و حبس وجود خواهد داشت و نه بیشتر.
• معافیت از حق الثبت: یکی دیگر از مشوق های این طرح، احتمالاً معافیت از پرداخت حق الثبت برای مهریه های تا ۱۴ سکه خواهد بود. این اقدام می تواند به کاهش هزینه های اولیه ازدواج کمک کند و زوجین را به تعیین مهریه های متعادل تر ترغیب نماید.
• توضیح مفهوم ضمانت اجرا: در این طرح، تأکید بر این است که میزان مهریه همچنان می تواند هر مقداری باشد، اما ضمانت اجرای حبس برای آن محدود می شود. این به معنای سلب حق مطالبه زن نیست، بلکه صرفاً تغییر در ابزارهای قانونی برای وصول مهریه است.

موضوع ۱۴ سکه، صرفاً یک طرح پیشنهادی در مجلس است و تاکنون به قانون قطعی تبدیل نشده است. بنابراین، تمامی ازدواج ها و پرونده های مهریه فعلی، همچنان تابع قانون ۱۱۰ سکه هستند.

۳.۳. مقایسه و تفاوت های صریح میان قانون ۱۱۰ سکه و طرح ۱۴ سکه

برای درک شفاف تر، مقایسه ای بین قانون فعلی و طرح پیشنهادی ارائه می شود:

ویژگی	قانون ۱۱۰ سکه (فعلی)	طرح ۱۴ سکه (پیشنهادی)
وضعیت قانونی	لازم الاجرا	در مرحله بررسی و تصویب در مجلس
سقف ضمانت حبس	۱۱۰ سکه	۱۴ سکه (طبق پیش نویس طرح)
وصول مازاد بر سقف	منوط به اثبات توان مالی مرد، بدون حبس	منوط به اثبات توان مالی مرد، بدون حبس
حق الثبت	برای تمام مبلغ مهریه (با نرخ پلکانی)	احتمال معافیت برای مهریه های تا ۱۴ سکه

۳.۴. وضعیت فعلی تصویب و زمان اجرا

بسیار مهم است که تأکید کنیم تا زمان تصویب نهایی این طرح در مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان و ابلاغ آن، قانون ۱۱۰ سکه بهار آزادی همچنان معتبر و لازم الاجرا است. هرگونه خبر یا شایعه ای مبنی بر اجرایی شدن قانون ۱۴ سکه، تا زمانی که از طریق مراجع رسمی و خبرگزاری های معتبر اعلام نشده باشد، صحت ندارد. پیگیری اخبار رسمی مجلس و قوه قضائیه، بهترین راه برای آگاهی از آخرین وضعیت این طرح است.

فرآیندهای حقوقی مطالبه و پرداخت مهریه (گام به گام)

مطالبه مهریه، چه از سوی زن و چه از سوی ورثه او، یک فرآیند حقوقی مشخص دارد که شناخت آن برای همه ذی نفعان حیاتی است. این فرآیند می تواند از دو مسیر اصلی پیگیری شود: اجرای ثبت یا دادگاه خانواده. همچنین، مرد نیز حق دفاع و ارائه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را دارد که در ادامه به تفصیل به آن ها پرداخته می شود.

۴.۱. مراحل مطالبه مهریه توسط زن

زن برای مطالبه مهریه خود، می تواند یکی از دو مسیر زیر را انتخاب کند:

الف) از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی:

این مسیر برای مهریه هایی که در سند رسمی ازدواج ثبت شده اند، قابل انتخاب است. در این روش، زن می تواند با مراجعه به دفترخانه ای که عقد در آن ثبت شده، درخواست صدور اجراییه مهریه را نماید. پس از آن، اجراییه به اداره ثبت اسناد و املاک محل اقامت مرد فرستاده می شود.

• مزایا: این روش معمولاً سرعت بیشتری نسبت به دادگاه دارد و در برخی موارد، هزینه های اولیه آن کمتر است.
• معایب: اداره ثبت فقط می تواند اموالی را توقیف کند که رسماً به نام مرد ثبت شده باشند (مانند ملک، خودرو، حساب بانکی). در صورت عدم وجود اموال رسمی یا اگر مرد اموالی نداشته باشد، پرونده به دادگاه ارجاع داده می شود.
• مدارک لازم: اصل سند ازدواج، کارت ملی، و فرم درخواست صدور اجراییه.
• فرآیند گام به گام:
  1. مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواج و درخواست صدور اجراییه.
  2. ارجاع اجراییه به اجرای ثبت اسناد و املاک.
  3. ابلاغ اجراییه به مرد و فرصت ده روزه برای پرداخت.
  4. در صورت عدم پرداخت، زن می تواند اموال مرد را جهت توقیف به اجرای ثبت معرفی کند.
• نیم عشر اجرایی: در این روش، مبلغی به عنوان نیم عشر اجرایی (۵ درصد از مبلغ مهریه مورد مطالبه) از مرد دریافت می شود که در صورت عدم پرداخت در مهلت قانونی، به اصل بدهی اضافه می گردد.

ب) از طریق دادگاه خانواده:

در صورتی که مهریه عندالاستطاعه باشد، یا در مسیر اجرای ثبت به نتیجه نرسد، یا زن بخواهد همزمان با مطالبه مهریه، سایر دعاوی خانوادگی (مانند طلاق یا نفقه) را نیز پیگیری کند، باید از طریق دادگاه خانواده اقدام نماید.

• زمان انتخاب این مسیر: زمانی که امکان توقیف اموال از طریق ثبت وجود ندارد، یا مرد دادخواست اعسار داده است، یا در مهریه عندالاستطاعه، زن نیاز به اثبات توانایی مالی مرد دارد.
• مراحل طرح دادخواست:
  1. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست مطالبه مهریه.
  2. تعیین وقت رسیدگی توسط دادگاه خانواده.
  3. حضور در جلسات دادگاه و ارائه ادله و مدارک.
  4. صدور حکم پرداخت مهریه توسط دادگاه.

۴.۲. دادخواست اعسار از پرداخت مهریه (حق مرد)

در صورتی که مرد توانایی پرداخت یکجای مهریه (خصوصاً ۱۱۰ سکه اول) را نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد. اعسار به معنای عدم توانایی مالی فرد برای پرداخت بدهی های خود است.

• شرایط پذیرش: مرد باید با ارائه مدارک و شهود، عدم توانایی مالی خود را به دادگاه اثبات کند. این مدارک می تواند شامل لیست اموال و دارایی ها (که جزو مستثنیات دین نباشد)، گردش حساب بانکی، گواهی عدم اشتغال یا میزان درآمد و شهادت شهود باشد.
• صدور حکم تقسیط: اگر دادگاه اعسار مرد را احراز کند، حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. میزان پیش پرداخت (یکجا) و تعداد اقساط بر اساس توانایی مالی مرد و وضعیت معیشتی او تعیین می شود.
• ممنوعیت حبس تا زمان اثبات توان مالی: بر اساس اصلاحیه جدید قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، اگر مرد دادخواست اعسار از پرداخت مهریه ارائه دهد، تا زمانی که توانایی مالی او توسط دادگاه تأیید نشده باشد، امکان حبس او وجود ندارد. این اصلاحیه با هدف جلوگیری از حبس های ناعادلانه در مورد بدهکاران معسر (ناتوان مالی) تصویب شده است.
• پیامدهای عدم پرداخت اقساط: اگر مرد پس از صدور حکم تقسیط، از پرداخت اقساط تعیین شده (معمولاً سه قسط متوالی) خودداری کند، زن می تواند دوباره درخواست اعمال ضمانت اجراها، از جمله صدور حکم جلب، را از دادگاه داشته باشد.

۴.۳. حکم جلب مهریه و توقیف اموال

صدور حکم جلب برای مهریه، صرفاً تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی و در شرایط خاصی امکان پذیر است. اگر مرد پس از مطالبه مهریه، ۱۱۰ سکه اول را پرداخت نکند و نتواند اعسار خود را اثبات کند یا اینکه اقساط تعیین شده توسط دادگاه را پرداخت نکند، زن می تواند درخواست صدور حکم جلب او را از دادگاه داشته باشد.

همچنین، زن می تواند درخواست توقیف اموال مرد را ارائه دهد. این اموال شامل هرگونه دارایی منقول (مانند خودرو، موجودی حساب بانکی) و غیرمنقول (مانند ملک) است که به نام مرد باشد و جزو مستثنیات دین نباشد. مستثنیات دین شامل مواردی است که برای ادامه زندگی و تأمین نیازهای اولیه فرد ضروری هستند و قانون آنها را از توقیف معاف کرده است، مانند مسکن مناسب شأن، اثاثیه ضروری منزل، ابزار کار و بخشی از حقوق یا مستمری. شناسایی و معرفی این اموال بر عهده زن است، اما دادگاه نیز می تواند از طریق استعلام از مراجع مختلف (مانند اداره ثبت اسناد، بانک مرکزی، راهنمایی و رانندگی) به شناسایی اموال مرد کمک کند.

نکات حقوقی مهم و ابهامات متداول دیگر

در مسیر پرپیچ وخم قوانین مهریه، علاوه بر ابهامات اصلی مربوط به سقف اجرایی، سوالات دیگری نیز برای افراد پیش می آید که درک آن ها برای تصمیم گیری آگاهانه ضروری است. در این بخش به برخی از این نکات و ابهامات می پردازیم.

۵.۱. محاسبه مهریه نقدی بر اساس شاخص تورم

یکی از مهم ترین تحولات قانونی در زمینه مهریه، نحوه محاسبه مهریه نقدی است که با هدف حفظ ارزش واقعی آن در طول زمان صورت گرفته است. تبصره الحاقی به ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مقرر می دارد: «چنانچه مهریه وجه رایج ایران باشد، متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد، محاسبه و پرداخت خواهد شد.»

این بدان معناست که اگر مهریه در سند ازدواج به صورت مبلغی وجه نقد (مثلاً یک میلیون تومان) تعیین شده باشد، در زمان مطالبه و پرداخت، این مبلغ باید بر اساس نرخ تورم و شاخص های سالانه اعلامی از سوی بانک مرکزی، به روزرسانی شود. این اقدام برای حمایت از حق زن و جلوگیری از کاهش ارزش مهریه به دلیل تورم طی سالیان متمادی صورت گرفته است. بنابراین، مهریه نقدی هرگز با همان ارزش اسمی زمان عقد پرداخت نخواهد شد و همواره با در نظر گرفتن شاخص تورم، محاسبه و دریافت می شود.

۵.۲. مالیات مهریه (حق الثبت)

بسیاری از افراد با شنیدن عبارت مالیات مهریه دچار سوءتفاهم می شوند. لازم به ذکر است که مهریه به خودی خود مشمول مالیات بر درآمد نیست. آنچه گاهی به عنوان مالیات مهریه شناخته می شود، در واقع حق الثبت است. حق الثبت هزینه ای است که دفاتر ازدواج در زمان ثبت عقد و مهریه، بر اساس تعرفه های قانونی از زوجین دریافت می کنند. این هزینه بسته به میزان مهریه، به صورت پلکانی محاسبه می شود.

با این حال، برخی از طرح های پیشنهادی (مانند طرح ۱۴ سکه) به دنبال ایجاد معافیت یا کاهش حق الثبت برای مهریه هایی با سقف پایین تر هستند تا زوجین را به تعیین مهریه های متعادل تر تشویق کنند و بار مالی اولیه ازدواج را کاهش دهند. اما در حال حاضر، این هزینه بر اساس مقررات جاری دریافت می شود.

۵.۳. مهریه در صورت فوت همسر

پرسش دیگری که مطرح می شود این است که آیا مهریه پس از فوت یکی از زوجین، همچنان پابرجاست و چه سرنوشتی پیدا می کند؟ پاسخ این است که مهریه پس از فوت شوهر، به عنوان یکی از دیون او محسوب می شود. این بدان معناست که قبل از تقسیم ارث میان ورثه مرد، ابتدا باید مهریه همسر متوفی (زن) از اموال او پرداخت شود. اگر زن فوت کند، مهریه او به ورثه اش (پدر، مادر، فرزندان و سایر ورثه بر اساس قانون ارث) تعلق می گیرد و آن ها می توانند آن را از ترکه همسرش مطالبه کنند. بنابراین، مهریه به هیچ عنوان با فوت یکی از طرفین ساقط نمی شود و به قوت خود باقی است.

۵.۴. عطف به ماسبق شدن قوانین جدید

این یک نکته حقوقی بسیار حساس و حیاتی است: آیا قوانین جدید (در صورت تصویب) بر ازدواج های قبلی نیز تأثیر می گذارند یا فقط شامل ازدواج هایی می شوند که پس از تاریخ تصویب قانون جدید صورت می گیرند؟ اصل کلی در حقوق ایران این است که قوانین عطف به ماسبق نمی شوند، مگر اینکه خود قانون صراحتاً به این موضوع اشاره کند. به این معنی که حقوق و تعهداتی که بر اساس قانون سابق ایجاد شده اند، با تصویب قانون جدید از بین نمی روند یا تغییر نمی کنند.

بنابراین، اگر طرح ۱۴ سکه (یا هر قانون جدید دیگری) تصویب شود، به احتمال بسیار زیاد، صرفاً بر ازدواج هایی که پس از تاریخ اجرای آن قانون منعقد می شوند، تأثیر خواهد گذاشت و مهریه هایی که پیش از آن تاریخ در سند ازدواج ثبت شده اند، همچنان تابع قانون ۱۱۰ سکه خواهند بود. این موضوع تضمینی برای ثبات حقوقی و جلوگیری از تزلزل قراردادهای پیشین است.

جمع بندی و توصیه های تخصصی

مهریه، به عنوان یک حق قانونی مهم برای زن در نظام حقوقی ایران، همواره کانون توجه و محل پرسش های متعدد بوده است. از تعریف مبنایی آن به عنوان یک بدهی بر ذمه مرد تا ابهامات پیرامون سقف اجرایی و ضمانت های قانونی، شناخت دقیق این حق می تواند نقش کلیدی در تصمیم گیری های آگاهانه زوجین ایفا کند. در طول این مطلب، تلاش شد تا با تفکیک دقیق قوانین جاری (۱۱۰ سکه) از طرح های پیشنهادی (۱۴ سکه)، تصویری روشن و واقع بینانه از وضعیت حقوقی مهریه ارائه شود.

آگاهی از تفاوت های مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، مراحل مطالبه آن از طریق اجرای ثبت یا دادگاه، حق مرد در ارائه دادخواست اعسار، و همچنین نکات مهمی چون محاسبه مهریه بر اساس شاخص تورم و وضعیت آن پس از فوت همسر، همگی اجزای پازلی هستند که به افراد کمک می کنند تا حقوق و تعهدات خود را به درستی بشناسند. در این میان، نقش مشاوران حقوقی و وکلای متخصص در ارائه راهنمایی های دقیق و متناسب با شرایط هر فرد، بی بدیل است.

به زوجین جوان توصیه می شود در زمان عقد، با دید باز و آگاهی کامل نسبت به ابعاد حقوقی مهریه و توانایی های مالی خود، تصمیم گیری کنند. مهریه نه ابزاری برای معامله و فشار، بلکه باید پشتوانه ای منطقی و ضامن احترام متقابل در یک رابطه زناشویی متعادل باشد. برای آگاهی از هرگونه تغییر احتمالی در قوانین مهریه، پیگیری اخبار رسمی و عدم اتکا به شایعات، همواره بهترین رویکرد خواهد بود.