معرفی فیلم مارمولک (تولید اواخر دهه ۷۰)

فیلم سینمایی مارمولک، ساخته کمال تبریزی و با بازی بی نظیر پرویز پرستویی، نه تنها یک اثر کمدی-درام به یاد ماندنی است، بلکه به پدیده ای فرهنگی در سینمای ایران تبدیل شد. تولید این فیلم در اواخر دهه ۷۰ شمسی آغاز گشت و توانست با رویکردی جسورانه به موضوع روحانیت، نقد اجتماعی و طنز هوشمندانه، بازتاب گسترده ای در جامعه ایجاد کند و خود را به یکی از ماندگارترین تجربه های سینمایی در ذهن مخاطبان ایرانی بدل سازد.

مارمولک، فراتر از یک فیلم، روایتی از جسارت، مقاومت و تأثیرگذاری هنری است که در بستر فرهنگی و اجتماعی خاص خود شکل گرفت. اکران آن در اوایل دهه ۸۰ شمسی با حواشی بی سابقه ای همراه بود که آن را به یکی از پربحث ترین و جنجال برانگیزترین آثار سینمای ایران تبدیل کرد. این فیلم توانست مرزهای شوخی و نقد اجتماعی را جابه جا کند و با گذشت سال ها، همچنان در خاطره جمعی مردم باقی بماند. در این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف این پدیده فرهنگی، از داستان و سازندگانش گرفته تا حواشی پرفراز و نشیب اکران، نقدها و میراث پایدار آن پرداخته می شود.

خلاصه داستان فیلم مارمولک: رضا مثقالی و ماجرای لباس روحانیت

داستان فیلم مارمولک با معرفی شخصیت اصلی، رضا مثقالی، که در میان اهالی خلاف به رضا مارمولک شهرت دارد، آغاز می شود. رضا دزدی باسابقه و دارای اصول خاص خود است؛ او از دزدی مسلحانه پرهیز می کند و هرگز در ماه رمضان دست به سرقت نمی زند. در آخرین عملیات دزدی اش، به دلیل نقشه ای ناپخته، درگیر یک سرقت مسلحانه می شود و دستگیر می گردد. او به زندانی منتقل می شود که رئیس آن، آقای مجاور، مردی فوق العاده سختگیر و معتقد است که زندانیان را باید به زور به راه راست هدایت کرد.

در حین تحمل حبس، رضا در یک اتفاق مجروح شده و برای درمان به بیمارستانی خارج از زندان منتقل می شود. این اتفاق، فرصتی غیرمنتظره برای فرار به او می دهد. رضا با ربودن لباس یک روحانی بیمار و پوشیدن آن، موفق می شود از بیمارستان بگریزد. او با استفاده از مصونیتی که لباس روحانیت برایش به ارمغان می آورد، به یک شهرک مرزی پناه می برد تا با گذرنامه ای جعلی از کشور خارج شود. اما تقدیر برای او نقشی دیگر در نظر گرفته است.

به محض ورود به شهرک، رضا با امام جماعت جدید روستا اشتباه گرفته می شود و ناخواسته، مسئولیت امامت جماعت مسجد روستا را بر عهده می گیرد. او با شیوه های خاص و غیرمتعارف خود، مردم را موعظه می کند و به زودی محبوبیت زیادی کسب می کند. اعمال خلافکارانه پیشین او، از دید مردم روستا به نیکی تعبیر می شود و همین امر، باعث تحول تدریجی در شخصیت رضا می شود. او که پیش از این تنها به فرار می اندیشید، حال تحت تأثیر موقعیت جدید و ارتباط با مردم، کم کم به سمت کارهای مثبت روی می آورد. این تحولات ادامه می یابد تا اینکه آقای مجاور، رئیس زندان، او را پیدا می کند، اما با دیدن رضا در قامت جدید، خود او نیز در انتخاب مسیر و قضاوتش دچار تردید می شود. این رویارویی پایانی، پیام ضمنی فیلم مارمولک درباره قضاوت سطحی و اهمیت باطن انسان را پررنگ تر می سازد.

شناسنامه فیلم: خالقان و ستارگان مارمولک

فیلم مارمولک، شاهکار کمال تبریزی، نتیجه همکاری مجموعه ای از استعدادهای درخشان سینمای ایران است که هر یک سهم بسزایی در شکل گیری این پدیده فرهنگی داشته اند. شناسنامه این فیلم گویای نبوغی است که در پس تولید مارمولک در اواخر دهه ۷۰ شمسی و اوایل دهه ۸۰ شمسی نهفته بود.

کمال تبریزی: کارگردانی با جسارت

کمال تبریزی، کارگردان فیلم مارمولک، پیش از این نیز با آثاری چون لیلی با من است نشان داده بود که از پرداختن به سوژه های حساس و تابوشکن ابایی ندارد. او با لیلی با من است مرزهای شوخی با فضای جبهه و جنگ را درنوردید و با مارمولک این جسارت را به مقوله روحانیت تعمیم داد. سبک کارگردانی او در مارمولک، ترکیبی از طنز ظریف و نقد اجتماعی عمیق است که توانست پیامی انسانی را در لفافه کمدی به مخاطب منتقل کند.

پیمان قاسم خانی: قلمی از جنس طنز هوشمندانه

فیلمنامه مارمولک، اثری از پیمان قاسم خانی است که نقش محوری در موفقیت و ماندگاری آن ایفا کرد. قاسم خانی با خلق دیالوگ های هوشمندانه و موقعیت های کمدی بکر، توانست داستانی پرکشش و در عین حال معنادار را پی ریزی کند. فیلمنامه مارمولک در جشنواره فجر مورد ستایش قرار گرفت و سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه را برای او به ارمغان آورد. توانایی او در طنزنویسی و ایجاد تعادل میان خنده و تفکر، از ویژگی های بارز این فیلمنامه محسوب می شود.

منوچهر محمدی: تهیه کننده ای پیشرو

منوچهر محمدی، تهیه کننده فیلم مارمولک، نقش کلیدی در شکل گیری و حمایت از این پروژه پرریسک داشت. او پیش از این نیز با تهیه فیلم زیر نور ماه (رضا میرکریمی)، جسارت خود را در پرداختن به موضوعات حساس نشان داده بود. ایده اولیه مارمولک نیز متعلق به او بود و او با دیدگاهی پیشرو، زمینه را برای خلق اثری فراهم کرد که در نهایت به یک پدیده اجتماعی تبدیل شد.

پرویز پرستویی: نقش آفرینی فراموش نشدنی

پرویز پرستویی با بازی فوق العاده خود در نقش رضا مثقالی (رضا مارمولک)، توانست یکی از ماندگارترین شخصیت های سینمای ایران را خلق کند. قدرت او در انتقال حس درونی شخصیت و توانایی اش در ایفای همزمان نقش یک دزد و یک روحانی، حیرت انگیز بود. گریم خاص و لهجه شیرین او نیز به همراه دیالوگ های معروف مارمولک، باعث شد پرویز پرستویی مارمولک به یک نماد فرهنگی تبدیل شود و مخاطب را با خود همراه سازد.

سایر بازیگران و عوامل کلیدی

علاوه بر بازیگران اصلی، حضور بازیگران دیگری همچون بهرام ابراهیمی، شاهرخ فروتنیان، فریده سپاه منصور، سهیلا رضوی، مائده طهماسبی و رعنا آزادی ور نیز به غنای فیلم مارمولک افزود. در کنار این بازیگران، عوامل پشت صحنه نیز نقش مهمی داشتند:

• فیلمبردار: حمید خضوعی ابیانه
• تدوینگر: حسین زندباف
• آهنگساز: محمدرضا علیقلی

تیم تولید با مشارکت مالی حوزه هنری، توانستند اثری را خلق کنند که با وجود تمامی چالش ها، جایگاه خود را در سینمای ایران مستحکم کرد.

از ایده تا اکران: پشت پرده های ساخت مارمولک

ساخت فیلم مارمولک، قصه ای پر از جسارت، چالش و تصمیم های دشوار است که در اواخر دهه ۷۰ شمسی آغاز شد و مسیر خود را به یکی از جنجالی ترین فیلم های کمدی-درام ایران باز کرد. این داستان، خود به تنهایی یک تجربه جذاب و آموزنده در سینمای ایران محسوب می شود.

جرقه یک ایده جنجالی: الهام از یک جمله

ایده اولیه فیلم مارمولک، بر اساس گفته های منوچهر محمدی، تهیه کننده فیلم، از یک جمله معروف منسوب به آیت الله بروجردی الهام گرفته شد. این جمله که می گوید: «به جای اینکه بگویید طلبه ای دزدی کرده، بگویید دزدی در لباس طلبه ظاهر شده است»، جرقه ای بود برای خلق داستانی که بتواند با زبانی طنزآمیز، به مفهوم لباس و هویت بپردازد. محمدی این ایده را دهه ها پیش شنیده بود و آن را با پرویز پرستویی، اولین نفری که به ذهنش می رسید، مطرح کرد. پرویز پرستویی با استقبال بی نظیر از طرح، اعلام آمادگی کرد و این گونه بود که هسته اولیه فیلم مارمولک شکل گرفت.

مسیر پر پیچ و خم کارگردانی

پیش از آنکه کمال تبریزی کارگردانی فیلم مارمولک را بر عهده بگیرد، منوچهر محمدی این طرح را به کارگردانان مطرح دیگری چون رضا میرکریمی و ابراهیم حاتمی کیا پیشنهاد داده بود، اما هر دو به دلایلی از ساخت آن منصرف شدند. در نهایت، کمال تبریزی که پیشینه ای در ساخت آثار کمدی-اجتماعی جسورانه داشت، این پروژه را پذیرفت. او با دیدگاهی نو و همکاری پیمان قاسم خانی برای نگارش فیلمنامه، توانست اثری خلق کند که در زمان خود بی نظیر بود و توجه بسیاری از منتقدان و مخاطبان را به خود جلب کرد. افرادی چون محمدرضا زائری و ابراهیم حاتمی کیا نیز از مشوقان اصلی تبریزی در ساخت این فیلم بودند.

مشاوره با روحانیون و چالش نام فیلم

با توجه به حساسیت موضوع فیلم مارمولک و پرداختن به لباس روحانیت، منوچهر محمدی تلاش های زیادی برای کاهش حساسیت ها قبل از تولید انجام داد. او با روحانیون مختلفی در حوزه علمیه قم مشورت کرد تا زمینه های نمایش عمومی فیلم فراهم شود. با این حال، حتی پیش از اکران، نام فیلم نیز به خودی خود جنجالی شد. بحث هایی بر سر نام مارمولک در گرفت و پیشنهاداتی برای تغییر آن به آدرس خدا مطرح شد، اما با مخالفت مدیران و شورای پروانه نمایش، نام اصلی حفظ شد. این جسارت در انتخاب نام و پرداختن به موضوع، نشان دهنده عزم سازندگان برای خلق اثری متفاوت و تأثیرگذار در سینمای ایران بود.

طوفان اکران و توقیف: وقایع نگاری یک بحران بی سابقه

داستان اکران فیلم مارمولک، خود به تنهایی فصلی پر فراز و نشیب در تاریخ سینمای ایران است که نشان دهنده قدرت یک اثر هنری برای ایجاد بحث و تغییر است. پس از تولید مارمولک در اواخر دهه ۷۰ شمسی و اوایل دهه ۸۰ شمسی، این فیلم به یک پدیده فرهنگی تبدیل شد که هیچ کس نمی توانست جلوی دیده شدنش را بگیرد.

جشنواره فجر: آغاز یک پدیده

نخستین نمایش فیلم مارمولک در بیست ودومین جشنواره فیلم فجر (۱۳۸۲)، با استقبالی بی نظیر و پرشور از سوی مردم مواجه شد. خیابان های منتهی به سینماهای نمایش دهنده فیلم بسته شده بود و اکران مارمولک تنها در روز اول جشنواره به چندین سانس فوق العاده رسید. این فیلم به سرعت به محبوب ترین فیلم جشنواره تبدیل شد و توانست سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه را برای پیمان قاسم خانی و سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را به خود اختصاص دهد. این موفقیت زودهنگام، نویدبخش اکران پرفروش و آرام برای مارمولک بود، اما حواشی از همان ابتدا خود را نشان داد.

اکران نوروزی لغو شده و رکوردشکنی

فیلم مارمولک قرار بود یکی از گزینه های اصلی اکران نوروزی سال ۱۳۸۳ باشد و بیلبوردهای تبلیغاتی با شعار «نوروز جایی نروید؛ مارمولک می آید» در سطح شهر به چشم می خورد. اما اکران نوروزی آن لغو شد و شایعاتی مبنی بر توقیف دائمی فیلم یا بازارگرمی عوامل به گوش می رسید. سرانجام، مارمولک در تاریخ ۲ اردیبهشت ۱۳۸۳ به صورت رسمی اکران شد. با وجود مدت زمان بسیار کوتاه اکران (حدود ۱۵ روز)، فیلم مارمولک رکوردهای فروش را جابه جا کرد. تنها در سینماهای تهران، بیش از ۸۰۰ میلیون تومان فروش داشت و مجموع فروش آن در این مدت کوتاه به یک و نیم میلیارد تومان رسید. این آمار نشان می داد که مارمولک در هر روز اکران عمومی خود، به طور میانگین حدود ۶۴ هزار مخاطب را به سینماها جذب می کرد.

موج اعتراضات و واکنش های مراجع و مسئولین

موفقیت خیره کننده فیلم مارمولک با موج گسترده ای از اعتراضات از سوی برخی مراجع، علما و نهادها مواجه شد. شهرهایی مانند مشهد، قم، کرمان، گیلان، اصفهان، تبریز و ارومیه به سرعت اکران فیلم را متوقف کردند. شخصیت های برجسته ای همچون آیت الله احمد جنتی (دبیر شورای نگهبان)، آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله مهدوی کنی (دبیرکل جامعه روحانیت مبارز) با ابراز نگرانی از محتوای فیلم، آن را توهین به لباس روحانیت و عقاید اسلامی دانستند. حسن روحانی، دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی، نیز پس از یک اکران خصوصی، با ابراز تأسف شدید، ساخت مارمولک را کاری نادرست خواند و گفت: «حتی در رژیم شاه هم کسی جرئت و جسارت ساختن فیلم موهنی همچون مارمولک را نداشت.»

آیت الله مکارم شیرازی در انتقاد از مارمولک گفت: «اخیراً فیلمی در سینما نمایش داده اند که تلقی عمومی آن است که توهین به لباس روحانیت است… ما قبلاً این مطلب را شنیدیم و تذکر دادیم و در جواب به ما گفتند قطعاً نمایش داده نخواهد شد [ولی] برخلاف قول قبلی عمل کردند.»

این فشارها به حدی بود که روزنامه هایی مانند جمهوری اسلامی به سردمدار مخالفت با مارمولک تبدیل شدند و اخباری از حکم جلب برای تهیه کننده و احتمال صدور حکم ارتداد منتشر شد. در این میان، احمد مسجدجامعی، وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در ابتدا از ادامه نمایش فیلم مارمولک دفاع کرد و استقبال مردم را نشانه درک پیام دینی و انسانی فیلم دانست. حتی دفتر آیت الله مجتهدی تهرانی نیز با صدور اطلاعیه ای، هرگونه اقدام غیرقانونی به استناد سخنان ایشان را رد کرد.

پایان زودهنگام اکران و تسلیم سازندگان

با وجود دفاع اولیه وزارت ارشاد، موج اعتراضات و فشارهای بیرونی، عرصه را بر سازندگان فیلم مارمولک تنگ کرد. در یک نشست مطبوعاتی شلوغ که در تاریخ ۲۸ اردیبهشت ۱۳۸۳ در خانه سینما برگزار شد، منوچهر محمدی تهیه کننده فیلم، با اعلام اینکه هیچ نهاد رسمی حکمی برای توقیف فیلم صادر نکرده، اما پرونده نمایش فیلم در حال بسته شدن است، رسماً پایان اکران مارمولک را اعلام کرد. او با اظهار تأسف گفت: «وزارت ارشاد فیلم را توقیف نکرده، قوه قضاییه – منهای چند شهر – فیلم را توقیف نکرده، هیچ مرجع رسمی حکمی در این زمینه صادر نکرده، با این حال پرونده نمایش فیلم در حال بسته شدن است… ما هم چاره ای جز تسلیم نداریم.»

توزیع نسخه های قاچاق و ماندگاری در فرهنگ عامه

توقف زودهنگام اکران مارمولک، نتیجه ای غیرمنتظره به دنبال داشت: گسترش بی سابقه نسخه های قاچاق فیلم. نسخه های بی کیفیت پرده ای به صورت گسترده در داخل و خارج از کشور توزیع شد و به قول برخی، «بی اغراق می توان گفت هر ایرانی بارها این فیلم را دیده است.» فیلم مارمولک به یک پدیده زیرزمینی و وایرال تبدیل شد و حتی بدون اکران رسمی، راه خود را به فرهنگ عامه باز کرد. این اتفاق نشان داد که چگونه یک اثر هنری با پیام های عمیق و جسارت در پرداختن به موضوعات حساس، می تواند از سد محدودیت ها عبور کرده و ماندگار شود.

بازخوردها و نقدها: تحلیل محتوایی و انتقادی

پس از اکران پرحاشیه فیلم مارمولک و تولید آن در اواخر دهه ۷۰ شمسی، این اثر با بازخوردها و نقدهای متفاوتی روبرو شد. طیف وسیعی از نظرات، از ستایش های پرشور تا انتقادات تند، نشان دهنده تأثیر عمیق این فیلم بر جامعه و سینمای ایران بود.

ستایش منتقدان و حمایت رهبری

بسیاری از منتقدان سینمای ایران، فیلم مارمولک را اثری مفرح، جسورانه و هوشمندانه دانستند. مهرزاد دانش، منتقد برجسته، مارمولک را به دلیل شوخی با مبلغان مذهبی بدون افتادن در دام لودگی یا ریاکاری، تحسین کرد و گفت: «مارمولک فیلم فوق العاده ای نیست، اما همین که می تواند بیننده اش را سرگرم کند و جاهایی او را به قهقهه بیندازد (بدون توسل به ابزار مبتذل) و درعین حال لایه های مذهبی روح مخاطب را نیز قلقلک دهد، و حتی برخی از جنبه های روان شناسی جامعه را به نحو تلویحی عنوان کند، باعث رضایت تماشاگر می شود.»

در سال های پس از اکران مارمولک، حتی مقام معظم رهبری نیز در دیدارهای خود با سینماگران، چندین مرتبه از این فیلم تعریف کرد. ایشان درک نشدن محتوای آن را دلیل اصلی مخالفت های زمان اکران دانست و بر این باور بود که مارمولک به جای توهین به روحانیت، نشان دهنده افرادی است که به ناحق لباس روحانیت را بر تن می کنند و باید از این فیلم استقبال می شد. این اظهار نظرها، دیدگاهی جدید و حمایتی را نسبت به مارمولک در سال های بعد ایجاد کرد.

نقدها و مخالفت ها

در مقابل نظرات مثبت، فیلم مارمولک با انتقادات تند و مخالفت های جدی نیز روبرو بود. همانطور که پیشتر اشاره شد، برخی مراجع تقلید و مسئولین سیاسی، فیلم را توهین آمیز و ضد روحانیت دانستند. حسن روحانی، دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی، ساخت فیلم را نادرست خواند و علیرضا پناهیان نیز با وجود بیان نکات مثبت و منفی، هدف اصلی فیلم را مورد تردید قرار داد و تأثیر مثبت از آن را برای انسان های نادان دانست. برخی منتقدان نیز به ایرادات فنی فیلمنامه اشاره کردند، از جمله ساختار اپیزودیک، شخصیت پردازی های ضعیف برخی کاراکترها، غلظت ملودرامیک و عدم منطق در تحول برخی شخصیت ها.

مهرزاد دانش در توصیف سکانس بالا رفتن رضا از دیوار با لباس روحانی گفته بود که این سکانس «شاید جزو ماندگارترین صحنه های سینمای کمدی در ایران باشد.»

مضمون اصلی فیلم: ورای ظاهر، حقیقت انسان

مضمون اصلی فیلم مارمولک، فراتر از یک کمدی صرف است. این فیلم به قضاوت ظاهری انسان ها، اهمیت باطن و تفاوت بین فرد و لباس او می پردازد. مارمولک نشان می دهد که لباس روحانیت، حتی بر تن یک دزد سابقه دار، می تواند تأثیرگذار باشد و مسیر تحول او را رقم بزند. رضا مثقالی، با وجود گذشته تاریک، دارای فطرتی پاک است که او را از سرقت در ماه رمضان یا دزدی از پول فقرا بازمی دارد. این فطرت پاک، در نهایت او را به سمت هدایت سوق می دهد. فیلم نه تنها لباس روحانیت را مقدس می داند، بلکه با نشان دادن نمونه های مثبت روحانیون، سعی در آسیب شناسی محترمانه از قشر روحانیت و بازسازی اعتماد عمومی دارد. این پیام انسانی و اجتماعی، یکی از دلایل اصلی ماندگاری مارمولک است.

مقایسه با آثار خارجی: بومی سازی یک ایده جهانی

ایده مرکزی فیلم مارمولک، یعنی تغییر هویت و تحول در قالب یک لباس مذهبی، یادآور آثاری چون ما فرشته نیستیم (۱۹۸۹) یا زائر (۱۹۲۳) چارلی چاپلین است. با این حال، پیمان قاسم خانی و کمال تبریزی با هوشمندی تمام، این ایده را بومی سازی کرده و آن را در بستر فرهنگی و اجتماعی ایران قرار دادند. این بومی سازی، نه تنها باعث ملموس تر شدن داستان برای مخاطب ایرانی شد، بلکه به مارمولک هویت و اصالتی منحصربه فرد بخشید. فیلم توانست با شوخی های کلامی و موقعیت های کمدی بومی، ارتباط عمیقی با تماشاگر برقرار کند و به اثری تبدیل شود که پیام های جهانی را با رنگ و بوی ایرانی منتقل می کند.

میراث پایدار مارمولک: از شبکه خانگی تا شایعات دنباله

با گذشت سال ها از تولید در اواخر دهه ۷۰ شمسی و اکران پرحاشیه در اوایل دهه ۸۰ شمسی، فیلم مارمولک نه تنها به دست فراموشی سپرده نشد، بلکه به یک میراث پایدار در سینمای ایران تبدیل گشت. تأثیر آن بر فرهنگ عامه و سینمای کمدی همچنان محسوس است و این فیلم راه خود را برای دیده شدن در هر قالبی پیدا کرده است.

بازگشت به پرده های کوچک: نمایش خانگی و تلویزیون

پس از سال ها توقیف و پخش زیرزمینی، فیلم مارمولک سرانجام در سال ۱۳۹۹ به صورت رسمی در شبکه نمایش خانگی منتشر شد و در دسترس عموم قرار گرفت. این اتفاق، پس از تلاش های فراوان منوچهر محمدی برای دریافت پروانه نمایش خانگی و مخالفت های اولیه، سرانجام به ثمر نشست. اوج این بازگشت، در نوروز ۱۴۰۱ رقم خورد، زمانی که مارمولک برای نخستین بار به صورت رسمی و سراسری از شبکه یک صدا و سیما پخش شد. این پخش تلویزیونی، پس از حدود دو دهه از اکران کوتاه فیلم، با واکنش های گسترده ای در فضای مجازی همراه بود و بار دیگر محبوبیت بی بدیل مارمولک را به اثبات رساند. البته این اکران تلویزیونی نیز با حذفیاتی همراه بود که مورد بحث کاربران قرار گرفت.

مارمولک در آن سوی مرزها: اقتباس ترکیه ای

تأثیرگذاری فیلم مارمولک به مرزهای ایران محدود نشد. در سال ۱۳۹۷، شبکه ATV ترکیه سریالی با عنوان مارمولک: حیات دوباره را پخش کرد که قصه ای تقلیدی و کامل از فیلم مارمولک بود. این سریال نه تنها از خط داستانی اصلی، بلکه حتی از دیالوگ های فیلم مارمولک نیز بهره برد و نام آن نیز ترجمه کلمه مارمولک به زبان ترکی بود. این اقتباس خارجی، بحث حق کپی رایت را مطرح کرد و در نهایت منجر به پرداخت حق تألیف داستان فیلم به طرف ایرانی شد که خود نشانه ای از ارزش هنری و جهانی مارمولک است.

شایعات مارمولک ۲: واقعیت یا گمانه زنی؟

محبوبیت و ماندگاری فیلم مارمولک، همواره شایعاتی را پیرامون ساخت دنباله آن، یعنی مارمولک ۲، به دنبال داشته است. در سال ۱۳۹۵ اخباری مبنی بر ساخت قسمت دوم این فیلم منتشر شد و کمال تبریزی نیز در مصاحبه ای به آن اشاره کرد. حتی شایعاتی درباره حضور نوید محمدزاده به جای پرویز پرستویی در قسمت دوم مارمولک به گوش می رسید. با این حال، منوچهر محمدی، تهیه کننده فیلم، به طور کامل ساخت بخش دوم را تکذیب کرد. این گمانه زنی ها، خود نشان دهنده عطش مخاطبان برای تماشای مجدد رضا مارمولک و تداوم قصه هایش است.

تأثیر بر فرهنگ عامه و جایگاه در تاریخ سینما

فیلم مارمولک، با دیالوگ های معروف و موقعیت های طنزآمیزش، به فرهنگ عامه ایران راه یافت. تکیه کلام ها و شوخی های فیلم، به بخشی از مکالمات روزمره مردم تبدیل شد و همچنان مورد استفاده قرار می گیرد. مارمولک در لیست بهترین کمدی های سینمای ایران جایگاه ویژه ای دارد (به عنوان مثال، در زومجی رتبه ۴ را کسب کرده است). تأثیر مارمولک بر سینمای ایران، نه تنها در جسارت بخشیدن به کمدی های اجتماعی، بلکه در اثبات این حقیقت است که هیچ فیلمی برای همیشه در کشو باقی نخواهد ماند و یک اثر هنری با قدرت ارتباطی بالا، راه خود را به قلب و ذهن مردم باز خواهد کرد. این فیلم، نمادی از پیروزی هنر بر محدودیت ها است و جایگاه بی بدیل مارمولک در تاریخ سینمای ایران، به عنوان یک پدیده فرهنگی، غیرقابل انکار است.

نتیجه گیری: چرا مارمولک همچنان دیدنی و شنیدنی است؟

فیلم مارمولک که تولید آن در اواخر دهه ۷۰ شمسی آغاز شد و با اکران پرحاشیه خود در اوایل دهه ۸۰ شمسی به سرعت به یک پدیده فرهنگی تبدیل شد، همچنان اثری دیدنی و شنیدنی باقی مانده است. دلایل این ماندگاری و تأثیرگذاری را می توان در جسارت کمال تبریزی در کارگردانی، نبوغ پیمان قاسم خانی در فیلمنامه، و بازی درخشان پرویز پرستویی جستجو کرد. این فیلم با طنز هوشمندانه و پیام های انسانی عمیق خود در مورد قضاوت ظاهری، اهمیت باطن و امکان تحول در انسان ها، توانست مرزهای معمول سینمای ایران را جابه جا کند.

با وجود تمامی فشارها، توقیف ها و انتقاداتی که مارمولک با آن ها روبرو شد، این فیلم راه خود را به قلب مردم باز کرد و به بخشی جدایی ناپذیر از خاطره جمعی ایرانیان تبدیل شد. پخش رسمی آن در شبکه نمایش خانگی و تلویزیون پس از سال ها، نشان داد که ارزش های هنری و اجتماعی مارمولک، با گذشت زمان نه تنها کهنه نشده، بلکه پررنگ تر نیز شده اند. اگر تاکنون فیلم مارمولک را تماشا نکرده اید یا قصد تماشای مجدد آن را دارید، توصیه می شود برای درک عمیق تر پیام هایش، آن را از پلتفرم های معتبر تماشا کنید. مارمولک نه تنها یک کمدی صرف، بلکه آینه ای تمام نما از جامعه ای است که در آن، گاه آخر شاهنامه خوش است.