در حسرت تماشای لحظههای ناب
تماشا کردن به مدد چشم امکانپذیر است. تماشا کردن، نگاه کردن به پدیدههاست به شکلی بیواسطه. اگر بین نگاه ما و پدیده ای که از تماشای آن لذت می بریم مانعی ایجاد شود بیتردید آزردهخاطر می شویم. تلاش میکنیم مانع ایجاد شده را از مقابل چشمانمان دور کنیم. لابد شما هم آنچه می گویم را خوب تجربه کرده اید. دارید با دقت و لذت به پدیده ای نگاه می کنید و مسحور و مجذوب آن شده اید ولی به ناگاه بین چشمان شما و آن پدیده کسی یا چیزی قرار می گیرد. خواهش و تمنا می کنید که کمی آن طرفتر بأیستد چون نمیتوانید خوب ببینید. آنهایی که عینک به چشم دارند میدانند چه میگویم. آنان دوست ندارند پدیدههای چشمنواز جهان اطراف را با عینکی کدر تماشا کنند و بیتردید عینک خود را تمیز میکنند.
بیایید کمی به دامن نوستالژی پناه ببریم. نگاه کردن به دریا را به یاد دارید؟ می رفتیم کنار ساحل و خیره میشدیم به رقص مواج آب. چشمانمان با نگاه به دریا سو میگرفت. نگاه کردن به صورت متبسّم نوزادان را به یاد دارید؟ نگاه می کردیم و به خلقت میاندیشیدیم. جوجه ای که مادرش در دهانش طعامی میگذاشت در خاطرتان هست؟ ما با نگاه کردن، بسیار می آموختیم. سفارشِ«نگاه کن خوب یاد بگیر» از جمله نصحیتهای والدینمان بود، جملهای که قرار بود سرلوحه زندگیمان باشد. ما امکان بیشتری برای « تجربۀ ناب» داشتیم، تجربهای که بیواسطۀ فنآوری بود. شاید نسل جدید جمله مرا خودخواهانه تلقی کند؛ ولی برای ما ارتباط و اتصال به پدیدههای جهان پیرامونمان بیدخالت فنآوری، و بیدخالت لنزهای تلفنهای همراه بود. راستش تلفن همراه چشمها و توجه ما را نمایندگی نمیکرد. ما خودمان نگاه میکردیم و محو تماشا میشدیم.
این روزها گاهی بسیار هزینه میکنیم تا تجربه ای گرانقدر به دست آوریم. تصور کنید فردی هزینه فراوانی صرف تور مسافرتی کرده تا برود و از نزدیک شفق قطبی را در آن سر دنیا ببیند. او هزینه کرده تا تجربه ای ناب بخرد، تا با چنین سفری تجربه ای ناب از نگریستن و نگاه کردنِ مستقیم کسب کند. تجربه ای کاملا بیواسطه. دردناک آنجاست که با فیلم گرفتن مداوم، مشغول شدن به ویرایش آنچه گرفته، و به اشتراک گذاشتن آن، خودش را از داشتن چنین تجربهای محروم می کند.
ما این روزها اصلا «تجربه ناب» نداریم، یا حداقلی از آن را داریم. ما با «زوال تجربه» مواجه ایم. به خودمان و اطرافیانمان نگاه کنیم. چند نفر را می شناسیم که تازه پس از اتمام سفر، و باز کردن چمدانها و انداختن لباسهای چرک داخل ماشین لباسشوئی، به عکسها یا فیلمهای سفر نگاه می کنند؟ میدانید قسمت تلخ ماجرا کجاست؟ آنها حتی به عکسها یا فیلمها هم نگاه نمی کنند. عکس ها فقط گرفته می شود و تلنبار می شود در حافظه تلفن همراه. بعد هم به شکل حزنانگیزی با فشار دادن« حذف همه موارد» پاک می شود تا حافظه تلفن همراه برای عکس ها و فیلم های جدید خالی شود. ما با دیدن هر رویداد یا هر منظره زیبایی بدون آنکه تصمیم بگیریم تلفن همراه را درمی آوریم و علامت ضبط یا عکس را فشار می دهیم. در این موقعیت ما دیگر در حال نگاه کردن نیستیم بلکه این تلفن همراهمان است که دارد لذت می برد از تماشا. ما به دوربین تلفن همراه مان نگاه می کنیم و بیدرنگ آنچه او می بیند را با دیگران به اشتراک می گذاریم. شاید به تصورمان کاری انسانی و از روی دوست داشتن انجام می دهیم، دعوت به اینکه بیایید زیباییها را با هم ببینیم. ولی؛ نکته آن است که خودمان را از تجربه ناب محروم می کنیم. ما نه در لحظۀ حضور؛ از نگاه کردن بیواسطه لذت می بریم و نه بعدها به آنچه دوربیننمان گرفته نگاه میکنیم. ما لحظههای ناب را مدام را از دست میدهیم. این دیگر؛ بودنِ در محیط نیست، این دیگر نامش «من هم آنجا بودم» نیست. این درست «فقدان حضور» است. حضورِ تلفن همراه به «فقدان حضور» ما منجر شده است. این روزها دیدهاید گاهی نمیتوانیم آنجایی را که بودهایم بهوضوح به خاطر آوریم؟ می رویم و تلفن همراه را برمی داریم و با دو انگشت فیلمی را که گرفته ایم بزرگ می کنیم تا وضوح تصویر را افزایش دهیم و بعد بفهمیم که درست کجا بودیم و آنجایی که بودیم اساسا چه ویژگیهایی داشت؟ این دردناک است.
ما لحظه های ناب را مدام از دست می دهیم و این بینهایت حیف است. مصیبت آنجاست که وقتی درباره از کف رفتن تجربه و لحظههای ناب به جامعه تذکر می دهیم بعضی ها می آیند و اعتراض می کنند که« خب تو اون طور حال میکنی این هم این طور، به تو چه؟» و این غمانگیز است. میدانید. این روزها بعضی آدمها که تعدادشان اندک است از تماشای خود پدیدهها ذوق میکنند ولی بعضیها از خوب فیلم گرفتن از پدیدهها. این دو ارزشی برابر ندارند به باور من. می توان گفت که یکی غذا میخورد و دیگری ادای غذا خوردن را درمیآورد.
در دنیای این روزهایمان، چشمهای بههیجانآمده و شوریده کم داریم. این دوربینها هستند که شوریدگی را به تصاویر تزریق میکنند. تجربه ناب! این چیزی است که هر روز داریم از دست میدهیم.
* عضو گروه جامعهشناسی دانشگاه گیلان
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "در حسرت تماشای لحظههای ناب" هستید؟ با کلیک بر روی عمومی، به دنبال مطالب مرتبط با این موضوع هستید؟ با کلیک بر روی دسته بندی های مرتبط، محتواهای دیگری را کشف کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "در حسرت تماشای لحظههای ناب"، کلیک کنید.